حر (لغات‌قرآن)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
حر:
(لاَ تَنفِرُواْ في الْحَرِّ ) به معنى «
گرما» (ضد سرما) است و به طورى كه «
راغب» در
مفردات مى‌گويد بر دو گونه است:
۱) گرمايى كه براثر اجسام و مواد گرمازا، در هوا رخ مى‌دهد، مانند
حرارت خورشيد و آتش.
۲) گرما و حرارتى كه در بدن
انسان عارض مى‌شود، مانند حرارت شخص تب‌دار.
آیه مورد بحث پيرامون رفتار و افكار
منافقان در واقعه «
تبوک» سخن مى‌گويد، آنها از شركت در
جهاد تخلف جستند و با عذرهاى واهى در خانه‌هاى خود نشستند و به گمان خود سلامت را بر خطرات ميدان جنگ ترجيح دادند و از اين عملى كه بر ضد
(رسول خدا (صلی‌الله‌علیه‌وآله)) مرتكب شدند خوشحال بودند، آنها نه تنها به تخلف خودشان از شركت در ميدان جهاد
قناعت نكردند، بلكه با وسوسه‌هاى شيطانى كوشش داشتند، ديگران را دلسرد و منصرف سازند.
به موردی از کاربرد حر در
قرآن، اشاره می‌شود:
(فَرِحَ الْمُخَلَّفُونَ بِمَقْعَدِهِمْ خِلافَ رَسُولِ اللّهِ وَ كَرِهُواْ أَن يُجاهِدُواْ بِأَمْوَالِهِمْ وَ أَنفُسِهِمْ في سَبيلِ اللّهِ وَ قالُواْ لاَ تَنفِرُواْ في الْحَرِّ قُلْ نارُ جَهَنَّمَ أَشَدُّ حَرًّا لَّوْ كانُوا يَفْقَهُونَ) «تخلف كنندگان از جنگ تبوک، از مخالفت با پيامبر خدا و كناره‌گيرى از جهاد، خوشحال شدند؛ و خوش نداشتند كه با مال و جان خود، در راه
خدا جهاد كنند؛ و گفتند: در اين گرما، به سوى ميدان حركت نكنيد. به آنان بگو: آتش
دوزخ از اين سوزان‌تر است، اگر مى‌فهميدند.»
علامه طباطبایی در
تفسیر المیزان می‌فرماید: جمله
(وَ قالُوا لا تَنْفِرُوا فِي الْحَرِّ) نقل خطاب منافقين است به ديگران كه رسول خدا (صلی‌الله‌علیه‌وآله) را يارى نكنند، و زحمات آن جناب را در حركت دادن مردم بسوى جهاد خنثى سازند، و لذا خداى تعالى آن جناب را دستور مى‌دهد كه چنين جوابشان دهد:
(نارُ جَهَنَّمَ أَشَدُّ حَرًّا) يعنى اگر فرار از حرارت و تقاعد ورزيدن شما را از گرما نجات مى‌داد، بارى، از حرارتى شديدتر از آن يعنى حرارت دوزخ نجات نمى‌دهد، آرى فرار از اين حرارت آسان شما را دچار آن حرارت شديد مى‌سازد. آن گاه با جمله
(لَوْ كانُوا يَفْقَهُونَ) كه با كلمه لو كه براى تمنى و آرزو مى‌باشد، ابتداء شده، نوميدى از
تعقل و
فهم ايشان را مى‌رساند.
•
شریعتمداری، جعفر، شرح و تفسیر لغات قرآن بر اساس تفسیر نمونه، برگرفته از مقاله « حر »، ص۴۸۱.
