به معنای سپاه است.
(به فتح چیم) به معنی زمین سخت است.
به معنی سپاه است.
(به فتح اوّل) به معنی زمین سخت است.
گفته‌اند.
یعنی: «بعد از او سپاهی از آسمان بر قوم او نفرستادیم و نازل کننده نبوده‌ایم (و از اوّل کارمان چنین نبوده است) نبود مگر یک صیحه آن‌گاه همه آرام شدند و مردند.»
اگر گویند: در بسیاری از آیات هست که
خداوند برای نصرت
حضرت رسول (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) ملک فرستاد. مثل آیات فوق و آیاتی که درباره
جنگ بدر و
حنین است ولی در آیه فوق می‌گوید
(وَ ما کُنَّا مُنْزِلِینَ) ما از اوّل چنین نبوده‌ایم، این دو با هم چطور جمع می‌شوند؟! ! گوییم: به نظر می‌آید غرض از
«ما کُنَّا مُنْزِلِینَ» لشگرکشی‌های معمول باشد یعنی کار ما اینطور نبوده است که لشگرهایی بفرستیم تا با مردم بدکار جنگ کنند و به بینیم که کدام طرف غالب یا مغلوب خواهد شد بلکه به وسیله صیحه، صاعقه و غیره کار بدکاران را یکسره می‌کنیم،
جنودی که در
احزاب، حنین و غیره آمدند همه
جنود اللّه بودند و کار خود را کردند و رفتند بی‌آن‌که مردم قدرت مقابله داشته باشند.
زمخشری این سئوال را طرح نموده و جواب می‌دهد:
«ما کُنَّا مُنْزِلِینَ» نسبت به انبیاء سلف است ولی در زمان
قرآن به خاطر عظمت آورنده
قرآن جنود نازل شدند.
این جواب به نظر نگارنده درست نیست و نمی‌توان گفت سنّت خدا در زمان رسول خدا (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) تغییر یافت.
(ولى آنها قادر به يارى ايشان نيستند، و اين عبادت‌كنندگان در قيامت لشكرى براى آنها خواهند بود كه در آتش دوزخ احضار مى‌شوند.)
علی الظاهر فاعل
«لا یَسْتَطِیعُونَ» عبارت است از «آلِهَةً» در آیه ماقبل و ضمیر
«نَصْرَهُمْ وَ هُمْ» به
بت‌پرستان راجع است و ضمیر «لَهُمْ» برای «آلِهَةً» است یعنی: بت‌ها قدرت بر یاری آنها ندارند و آنها برای بتان سپاه آماده‌اند و به عبارت دیگر آنها بر بتان یاری می‌کنند نه بتان بر آنها. بعضی از بزرگان «مُحْضَرُونَ» را راجع به
آخرت گرفته که بت‌پرستان با بتان در
روز قیامت حاضر می‌شوند.
به نظر می‌رسد آن‌چه ما ترجمه کردیم بهتر است یعنی مردم برای بتان سپاهی آماده‌اند و از آنها یاری می‌کنند.
