جمعة (لغات‌قرآن)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
جمعة:
(يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا إِذَا نُودِي لِلصَّلَاةِ مِن يَوْمِ الْجُمُعَةِ) جمعة: در اصل از ماده «
جمع» گرفته شده كه به معنى «گرد آمدن و جمع شدن» است.
منظور از
(يوم الجمعة) (روز جمعه) در آيه مورد بحث و اين كه چرا «روز جمعه» را به اين نام ناميده‌اند، آن است كه مردم در اين روز براى
نماز اجتماع مى‌كنند.
نمازى كه به صورت جماعت انجام مى‌گيرد و در تقويت پايه‌هاى
ایمان تأثير فوق‌العاده دارد.
به موردی از کاربرد
جمعة در
قرآن، اشاره می‌شود:
(يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا إِذَا نُودِي لِلصَّلَاةِ مِن يَوْمِ الْجُمُعَةِ فَاسْعَوْا إِلَى ذِكْرِ اللَّهِ وَذَرُوا الْبَيْعَ ذَلِكُمْ خَيْرٌ لَّكُمْ إِن كُنتُمْ تَعْلَمُونَ) (اى كسانى كه ايمان آورده‌ايد! هنگامى كه براى نماز
روز جمعه اذان گفته شود، به سوى ذكر خدا و نماز بشتابيد و خريد و فروش را رها كنيدكه اين براى شما بهتر است اگر مى‌دانستيد!)
علامه طباطبایی در
تفسیر المیزان می‌فرماید: كلمه جمعه - به ضم حرف جيم و ميم، يا به ضم جيم و سكون ميم- به معناى يک روز از هفته است، كه
عرب قديم آن را
یوم العروبة مى‌گفته‌اند، و سپس آن را جمعه خوانده‌اند، و اين نام بيشتر مورد استعمال قرار گرفت. و منظور از نماز روز جمعه همان نمازى است كه مخصوص روز جمعه تشريع شده است. منظور از سعى به سوى ذكر خدا دويدن به سوى نماز جمعه است.
منظور از
(يوم الجمعة) (روز جمعه) در آيه مورد بحث و اين كه چرا «روز جمعه» را به اين نام ناميده‌اند، آن است كه مردم در اين روز براى نماز اجتماع مى‌كنند، نمازى كه به صورت جماعت انجام مى‌گيرد و در تقويت پايه‌هاى ايمان تأثير فوق‌العاده دارد و اين مسئله داراى تاريخچه‌اى است كه به اختصار از اين قرار است.
در بعضى از
روایات اسلامى آمده است كه
مسلمانان مدینه پيش از آن‌كه پيامبر (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌و‌سلّم) هجرت كند، با يكديگر صحبت كردند و گفتند:
یهود در يک روز هفته اجتماع مى‌كنند. (روز شنبه)
نصاری نيز روزى براى اجتماع دارند (يكشنبه) خوب است ما هم روزى قرار دهيم و در آن روز جمع شويم و ذكر خدا گوييم و شكر او را به‌جا آوريم، آن‌ها روز قبل از شنبه را كه در آن زمان «
يوم العروبة» ناميده مى‌شد، براى اين هدف برگزيدند و به سراغ «
اسعد بن زراره» (يكى از بزرگان مدينه) رفتند، او نماز را به صورت جماعت با آن‌ها به‌جا آورد و به آن‌ها اندرز داد و آن روز «روز جمعه» ناميده شد، زيرا روز اجتماع
مسلمین بود و اين نخستين جمعه‌اى بود كه در
اسلام تشكيل شد.
اما اولين جمعه‌اى كه
رسول خدا (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌و‌سلّم) با اصحابش تشكيل دادند، هنگامى بود كه به مدينه هجرت كرد، وارد مدينه شد و آن روز روز دوشنبه دوازدهم
ربیع الاول هنگام ظهر بود.
حضرت، چهار روز در «
قبا» ماند و
مسجد قبا را بنيان نهاد، سپس روز جمعه به سوى مدينه حركت كرد (فاصله ميان قبا و مدينه بسيار كم بود و امروز قبا يكى از محله‌هاى داخل مدينه است) و به هنگام
نماز جمعه به محله «
بنی‌سالم» رسيد و مراسم نماز جمعه را در آن‌جا بر پا داشت و اين اولين نماز جمعه‌اى بود كه رسول خدا (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌و‌سلّم) در اسلام به‌جا آورد، خطبه‌اى هم در اين نماز جمعه خواند كه اولين خطبه حضرت در مدينه بود.
•
شریعتمداری، جعفر، شرح و تفسیر لغات قرآن بر اساس تفسیر نمونه، برگرفته از مقاله «جمعة»، ص۳۸۵.
