• خواندن
  • نمایش تاریخچه
  • ویرایش
 

جاسر حمد

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف



جاسر حمد یکی از پژوهشگران معاصر عربستانی است، که دارای آثاری درباره حرمین شریفین می‌باشد.



حمد بن محمد بن جاسر به سال ۱۳۲۸ق. در روستای برود از منطقه نجد، در خانواده‌ای کشاورز و فقیر که به قبیله حرب نسب می‌برد، زاده شد.


دوران کودکی را با ناتوانی و بیماری پشت سرگذاشت.
[۱] حمد الجاسر، ص۱۱، «مقدمه».
[۲] زندگینامه خودنوشت حمد جاسر، ۱۴۰۲ق.
آموزش ابتدایی را در روستای خود و سپس در ریاض گذراند. به سال ۱۳۴۱ق. موفق به حفظ قرآن شد و سپس در روستای خود به تدریس پرداخت. به سال ۱۳۴۶ق. برای ادامه آموختن علوم دینی به ریاض رفت. در سال ۱۳۴۸ق. پس از انجام حج
[۳] حمد الجاسر، ص۹-۱۰، «مقدمه».
به تحقیق و تحصیل در مرکز اسلامی سعودی (المعهد الاسلامی السعودی) پرداخت و به سال ۱۳۵۳ق. از بخش قضای شرعی آن فارغ التحصیل شد.
[۴] حمد الجاسر و مسیرة الصحافه، عبدالعزیز بن صالح بن سلمه، ص۳۳.
در سال‌های ۱۳۵۳-۱۳۶۹ق. به تدریس در ینبع، جده، مکه، احساء، ظهران و ریاض پرداخت.
[۵] حمد الجاسر، ص۱۳-۱۴، «مقدمه».
به سال ۱۳۵۸ق. برای تحصیل در دانشکده ادبیات الازهر به قاهره رفت. به دلیل جنگ جهانی دوم (۱۹۳۹-۱۹۴۵م.) پیش از پایان تحصیل به عربستان بازگشت. مدتی کوتاه به سال ۱۳۵۷ق. در ظبا در شمال حجاز به قضاوت پرداخت. به سال ۱۳۷۶ق. نیز مدتی مدیر دانشکده علوم شرعی و دانشکده ادبیات عربی ریاض بود.
[۶] حمد الجاسر، ص۱۳، «مقدمه».
وی از سال ۱۳۸۱ق. تا ۱۳۹۵ق. در بیروت اقامت گزید و با آغاز نبرد داخلی لبنان، به ریاض بازگشت.
[۷] حمد الجاسر، ص۱۴، «مقدمه».



وی به سال ۱۴۲۱ق. درگذشت و در ریاض به خاک سپرده شد.
[۸] حمد الجاسر، ص۱۵، «مقدمه».



جاسر به عنوان نویسنده و پژوهشگر تاریخ شبه جزیره عربی شناخته شده است. نویسندگی وی از سال ۱۳۵۱ق. و با نوشتن مقاله در روزنامه صوت الحجاز آغاز شد. مقالات تاریخی او در روزنامه‌ها و مجلات‌ام القری، المنهل، مدینه، البلاد السعودیه، المجمع العلمی العربی دمشق، الرساله، الفتح و مجله جامعة الملک سعود ریاض منتشر گشت.
[۹] حمد الجاسر، ص۱۴-۱۵، «مقدمه».


۴.۱ - انتشار نخستین روزنامه ریاض

در سال ۱۳۷۲ق. نخستین روزنامه ریاض با نام الریاض را که بعدها به الیمامه تغییر نام داد، منتشر کرد. در سال ۱۳۸۶ق. مؤسسه دار الیمامة للبحث والترجمة و التالیف را بنیان نهاد و ماهنامه تخصصی العرب را انتشار داد.
[۱۰] حمد الجاسر، ص۱۵، «مقدمه».


۴.۲ - پژوهش‌های جاسر

حمد جاسر با انگیزه بهره گیری از نسخ خطی
[۱۱] رحلات، حمد الجاسر، ص۶.
به پژوهش در کتابخانه‌های متعدد، از جمله کتابخانه ملی الجزائر، ایاصوفیه ترکیه، کتابخانه واتیکان، و کتابخانه جامع صنعا پرداخت
[۱۲] حمد الجاسر، ص۲۰، «مقدمه».
و خاطرات و دستاوردهای خود را در کتاب رحلات منتشر کرد. نیز برای بررسی مکان‌های جغرافیایی به نقاط گوناگون شبه جزیره سفر کرد و نتائج آن را در المعجم الجغرافی للبلاد العربیة السعودیه بازتاب داد.

۴.۳ - تالیفات جاسر

وی ۲۸ کتاب شامل پنج سفرنامه، سه کتاب در انساب، پنج اثر در تراجم، شش کتاب جغرافیایی، سه کتاب در تاریخ مدن، سه کتاب در لغت، دو کتاب در تاریخ اسب‌های عربی و کتابی در تاریخ عمومی عربستان نگاشت. افزون بر آن ۱۷ کتاب در موضوع ادبیات، تاریخ، جغرافیا، انساب و سفرنامه را تحقیق نمود و منتشر کرد.

۴.۳.۱ - آثار حرمینی

ملخص رحلتی ابن عبدالسلام الدرعی (م. ۱۲۳۹ق.)، درر الفرائد المنظمه فی اخبار الحج و طریق مکة المعظمه نگاشته محمد بن عبدالقادر جزیری (م. ۹۴۴ق.)، و المغانم المطابه فی معالم طابه نگاشته فیروزآبادی (م. ۸۱۷ق.)
[۱۳] حمد الجاسر، ص۱۱۷، ۱۸۴، ۱۸۷، «مقدمه».
از تصحیحات وی در موضوع حج و حرمین است. هشت اثر نیز زیر نظر وی تحقیق و تصحیح شده‌اند که از آن جمله، عمدة الاخبار فی مدینة المختار نگاشته احمد بن عبدالحمید عباسی (قرن ۱۰ق.) در تاریخ مدینه است.
همچنین وی پژوهش‌های متعدد در قالب مقاله از جمله الآثار الاسلامیة فی مکة المشرفة، المدینة المنورة فی مطلع القرن الثانی عشر کما یصفها النابلسی فی رحلته، دعوة للعلماء لتبیین حدود عرفات و مزدلفة و منی، مؤلفات فی تاریخ المدینه، وصف المدینة المنورة فی سنة ۱۳۰۳ق. از علی بن موسی افندی، وصف مکة شرفها الله و عظمها، وصف المدینة المنورة کرمها الله، و وصف بیت المقدس المبارک و ما حوله از تلمسانی (م۶۷۶ق.) از جمله آثار حرمینی او هستند.
[۱۴] حمد الجاسر، ص۱۱۸، ۱۷۴، ۲۱۳، ۲۲۷.
او در برخی تصحیحات خود از جمله مناسک حربی، مقدماتی مفصل نگاشته که در حد اثری تحقیقی هستند. در مجموع، بیش از ۱۰۰ اثر از کتاب‌ها و مقالات حمد جاسر به گونه مستقیم در موضوع حرمین و حج نگاشته شده است
[۱۵] حمد جاسر، ص۲۳۸، ۲۴۸-۲۵۰.
که از گستره پژوهش وی در این عرصه نشان دارد.

۴.۴ - اثار جاسر

حمد جاسر بیش از ۱۰۰۰ اثر اعم از تالیف، تحقیق، ویرایش، مقدمه نویسی بر آثار دیگران، مصاحبه، نقد و معرفی کتاب از خود بر جای نهاده است که ویژگی‌های کامل آن‌ها در زندگی نامه اش منتشر شده است.
[۱۶] حمد الجاسر، ص۶۵-۲۲۶.

از دیگر آثار اثرگذار حمد جاسر در عربستان، مجله العرب است که به اعتبار وی، برخی نویسندگان برجسته عرب، مقالات خود در زمینه تاریخ جزیرة العرب و ادبیات را در آن منتشر کردند. وی ۳۵ سال این مجله را منتشر کرد. پس از او نیز این مجله به دست شماری از شاگردانش منتشر گشت. بیشتر مقالات بی امضای این مجله، نگاشته خود وی است.
[۱۷] حمد الجاسر، ص۱۴.



پژوهش‌های حمد جاسر در آغاز با نگارش مطالبی در موضوعات متفاوت روزنامه‌ای یا نقد ادبی قصص و اشعار آغاز گشت. چنان که از سیر نگاشته‌های وی آشکار است، به تدریج به پژوهش تخصصی در زمینه تاریخ و جغرافیای جزیره عربی پرداخت
[۱۸] حمد الجاسر، ص۱۶.
و در شناخت قبایل، تیره‌ها و انساب عرب نامور گشت.
در موضوعات تاریخی و جغرافیایی، وی نخست موقعیت مورد نظر را معین می‌نماید و تاریخچه و دیدگاه‌های پیشینیان در‌باره آن را بیان می‌کند و سپس با ارائه قرائن و شواهدی، نظر خود را همراه تحلیل، تبیین می‌سازد.
[۱۹] حمد الجاسر، ص۱۶-۱۷.
آگاهی و بهره گیری از نسخ خطی، تاکید بر مشاهده عینی و تلاش در این مسیر چنان که از سفرهای گوناگون وی برمی آید، از دیگر ویژگی‌های تحقیقات جاسر است. بر پایه آن چه از زندگی نامه وی برمی آید، وی به آل سعود تمایل دارد
[۲۰] حمد الجاسر و مسیرة الصحافه، عبدالعزیز بن صالح بن سلمه، ص۲۰ -۲۱.
و در کوشش‌های علمی خود، گرایش به اندیشه سلفی را حفظ کرده و ذیل مباحثی همانند تبرک و توسل، بر پایه نگرش وهابیان حاشیه زده است.
[۲۱] المغانم المطابه، محمد الفیروزآبادی، ص«ن» و «ف»، «مقدمه».



حمد جاسر حضوری فعال در بیش از هشت مجمع علمی کشورهای گوناگون عربی، از جمله شورای سیاست گذاری مؤسسه الفرقان داشت. نیز بیش از هفت بار از سوی دولت سعودی یا دیگر کشورهای عربی، به پاس خدمات علمی اش مورد تقدیر قرار گرفت.
[۲۲] حمد الجاسر، ص۱۶-۱۷.



پس از درگذشت وی، مؤسسه خیریه حمد جاسر با هدف تداوم کوشش‌های پژوهشی او، تاسیس گشت. مرکز فرهنگی این مؤسسه، موظف به ادامه انتشار مجله العرب، گسترش فعالیت مؤسسه دار الیمامه، نگهداری و توسعه کتابخانه حمد جاسر، اهدای جایزه علمی حمد جاسر، بر گزاری نشست‌های علمی هفتگی و کنفرانس‌ها، و راه اندازی موزه حمد جاسر گشت.
[۲۳] حمد الجاسر، ص۱۹، «مقدمه».
مرکز حمد جاسر الثقافی، به گردآوری مصاحبه‌های وی با روزنامه‌های گوناگون پرداخته است.
[۲۴] حمد الجاسر، ص۷، «مقدمه».



تا سال ۲۰۰۳م. نه کتاب با موضوع حمد جاسر و پژوهش‌های وی منتشر شده
[۲۵] حمد الجاسر، ص۱۸، «مقدمه» .
که کامل‌ترین آن‌ها به سال ۱۴۱۵ق. برای بزرگداشت خدمات او از سوی کتابخانه ملی ملک فهد در ریاض، با عنوان حمد الجاسر: دراسة لحیاته مع ببلیوجرافیة شاملة لاعماله المنشورة در ۲۵۹ صفحه انتشار یافت. این کتاب در دو بخش به زندگی نامه و کوشش‌های علمی و نیز تصاویر و دستخط‌هایی از او و معرفی بیش از هزار و صد اثر از وی پرداخته است. فهرست موضوعات و مؤلفان و نمایه عناوین این کتاب برای آگاهی از گستره کوشش‌های علمی حمد جاسر بسیار راهگشا است.


(۱) حمد الجاسر، ریاض، مکتبة الملک فهد، ۱۴۲۶ق.
(۲) رحلات، حمد الجاسر، ریاض، دار الیمامه، ۱۴۰۰ق.
(۳) المغانم المطابه، محمد الفیروزآبادی (م. ۸۱۷ق.)، به کوشش حمد الجاسر، ریاض، دار الیمامه، ۱۳۸۹ق.
(۴) حمد الجاسر و مسیرة الصحافة والطباعه، عبدالعزیز بن صالح بن سلمه، ریاض، مکتبة الملک فهد، ۱۴۲۳ق.


۱. حمد الجاسر، ص۱۱، «مقدمه».
۲. زندگینامه خودنوشت حمد جاسر، ۱۴۰۲ق.
۳. حمد الجاسر، ص۹-۱۰، «مقدمه».
۴. حمد الجاسر و مسیرة الصحافه، عبدالعزیز بن صالح بن سلمه، ص۳۳.
۵. حمد الجاسر، ص۱۳-۱۴، «مقدمه».
۶. حمد الجاسر، ص۱۳، «مقدمه».
۷. حمد الجاسر، ص۱۴، «مقدمه».
۸. حمد الجاسر، ص۱۵، «مقدمه».
۹. حمد الجاسر، ص۱۴-۱۵، «مقدمه».
۱۰. حمد الجاسر، ص۱۵، «مقدمه».
۱۱. رحلات، حمد الجاسر، ص۶.
۱۲. حمد الجاسر، ص۲۰، «مقدمه».
۱۳. حمد الجاسر، ص۱۱۷، ۱۸۴، ۱۸۷، «مقدمه».
۱۴. حمد الجاسر، ص۱۱۸، ۱۷۴، ۲۱۳، ۲۲۷.
۱۵. حمد جاسر، ص۲۳۸، ۲۴۸-۲۵۰.
۱۶. حمد الجاسر، ص۶۵-۲۲۶.
۱۷. حمد الجاسر، ص۱۴.
۱۸. حمد الجاسر، ص۱۶.
۱۹. حمد الجاسر، ص۱۶-۱۷.
۲۰. حمد الجاسر و مسیرة الصحافه، عبدالعزیز بن صالح بن سلمه، ص۲۰ -۲۱.
۲۱. المغانم المطابه، محمد الفیروزآبادی، ص«ن» و «ف»، «مقدمه».
۲۲. حمد الجاسر، ص۱۶-۱۷.
۲۳. حمد الجاسر، ص۱۹، «مقدمه».
۲۴. حمد الجاسر، ص۷، «مقدمه».
۲۵. حمد الجاسر، ص۱۸، «مقدمه» .



حوزه نمایندگی ولی فقه در امور حج و زیارت، برگرفته از مقاله «جاسر حمد».    




جعبه ابزار