تَلَذّ (لغات‌قرآن)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
تَلَذّ:(وَ تَلَذُّ الْأَعْيُنُ) «تَلَذّ» از مادّۀ «لذاذ» به معنى «خوش‌طعم و گوارا بودن» است.
به موردی از کاربرد «تَلَذّ» در
قرآن، اشاره می‌شود:
(يُطافُ عَلَيْهِم بِصِحافٍ مِّن ذَهَبٍ وَ أَكْوابٍ وَ فيها ما تَشْتَهيهِ الْأَنفُسُ وَ تَلَذُّ الْأَعْيُنُ وَ أَنتُمْ فيها خالِدونَ) «اين درحالى است كه براى پذيرايى آن‌ها ظرف‌هاى طلايى و جام‌هاى
شراب طهور را گرداگرد آن‌ها مى‌گردانند؛ و در آن‌جا هر چه دل‌ها مى‌خواهد و چشم‌ها از آن
لذت مى‌برد آماده است؛ و شما جاودانه در آن خواهيد ماند.»
علامه طباطبایی در
تفسیر المیزان می‌فرمایند:
(وَ فيها ما تَشْتَهِيهِ الْأَنْفُسُ وَ تَلَذُّ الْأَعْيُنُ)- ظاهرا مراد از
(ما تَشْتَهيهِ الْأَنْفُسُ) آن‌چه دل‌ها هوس مى‌كند چيزهايى است كه
شهوت طبيعى بدان تعلق دارد، از قبيل چشيدنی‌ها، بوئيدنی‌ها، شنيدنى‌ها، و لمس كردنی‌ها، و خلاصه چيزهايى كه
انسان و
حیوان در
لذت بردن از آن‌ها مشتركند.
و مراد از تلذذ چشم‌ها
جمال و
زینت است، و قهرا منظور از آن، چيزهايى است كه تقريبا اختصاص به انسان‌ها دارد، مانند مناظر بهجت آور، و رخساره‌هاى زيبا، و لباس‌هاى فاخر.
و به همين جهت تعبير را تغيير داد.
از آن‌چه كه ارتباط به
نفس دارد و مورد علاقه آن است تعبير به شهوت و اشتهاء كرد، و از آن‌چه ارتباط با
چشم دارد تعبير به
لذت فرمود.
و لذائذ نفسانى هم در نزد ما انسان‌ها منحصر در اين دو قسم است.
ممكن هم هست لذائذ روحى و عقلى را هم در لذائذ چشم‌ها گنجاند، چون التذاذ روحى خود
رؤیت و تماشاى
قلب است.
مکارم شیرازی در
تفسیر نمونه می‌فرمایند:
آيه مورد بحث يادآور دو
نعمت از هفت نعمتى است كه در آيات
قبل و
بعد در خصوص بهشتيان به آن‌ها اشاره شده است، يكى آن‌چه
دل مى‌خواهد و ديگرى
لذت چشم و اين جمله (خواست دل و
لذت چشم) چه تعبير زيبا و جامعى است.
در اين آيه، خواست دل از
لذّت چشم جدا بيان شده است و اين جدايى، بسيار پرمعنى و بااهميّت است، آيا از قبيل
ذکر خاص بعد از عام است؟
از اين جهت كه
لذّت نظر اهميّت فوق العاده‌اى دارد كه از
لذّات ديگر برتر و بالاتر است يا از اين نظر كه جملۀ:
(ما تَشْتَهِيهِ اَلْأَنْفُسُ) لذات ذائقه و شامه و سامعه و لامسه را بيان مى‌كند، ولى جملۀ:
(تَلَذُّ اَلْأَعْيُنُ) بيان‌گر
لذت چشم است؟
بعضى عقيده دارند كه جملۀ اوّلى اشاره به تمام
لذات جسمانى است، در حالى كه جملۀ دوم
(تَلَذُّ اَلْأَعْيُنُ) بيان‌گر
لذات روحانى است و چه
لذّتى در
بهشت بالاتر از اين‌كه انسان با چشم قلب به جمال بى‌مثال پروردگار نگاه كند كه يك لحظۀ آن از تمام نعمت‌هاى مادى بهشت برتر است.
به‌هرحال «
لذّت» به معنى
ادراک خوشى كه ملايم
طبع است در مقابل «
الم» كه منافر با طبع
بشر است.
در آيۀ ۱۵
سوره محمّد (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله) در توصيف بهشتى كه به پرهيزگاران
وعده داده شده است، مى‌خوانيم:
(وَ أَنْهارٌ مِنْ خَمْرٍ لَذَّةٍ لِلشّارِبينَ) «و نهرهايى از شراب (طهور) كه مايۀ
لذّت نوشندگان است.»
در سراسر آيۀ مذكور به چهار
نوع «
نهر» اشاره شده است (
آب،
شیر، شراب طهور و
عسل) كه ممكن است اوّلى براى
رفع تشنگى و دومى تغذيه و سومى نشاط و چهارمى براى
لذت و
قوت بوده باشد.
• شریعتمداری، جعفر، شرح و تفسیر لغات قرآن بر اساس تفسیر نمونه، برگرفته از مقاله «تلذ»، ج۴، ص ۱۷۲.
