تَلَذّ (لغات‌قرآن)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
تَلَذّ:(وَ تَلَذُّ الْأَعْيُنُ) «تَلَذّ» از مادّۀ «
لذاذ» به معنى «خوش‌طعم و گوارا بودن» است.
به موردی از کاربرد «تَلَذّ» در
قرآن، اشاره می‌شود:
(يُطافُ عَلَيْهِم بِصِحافٍ مِّن ذَهَبٍ وَ أَكْوابٍ وَ فيها ما تَشْتَهيهِ الْأَنفُسُ وَ تَلَذُّ الْأَعْيُنُ وَ أَنتُمْ فيها خالِدونَ) «اين درحالى است كه براى پذيرايى آن‌ها ظرف‌هاى طلايى و جام‌هاى
شراب طهور را گرداگرد آن‌ها مى‌گردانند؛ و در آن‌جا هر چه دل‌ها مى‌خواهد و چشم‌ها از آن
لذت مى‌برد آماده است؛ و شما جاودانه در آن خواهيد ماند.»
علامه طباطبایی در
تفسیر المیزان می‌فرمایند:
(وَ فيها ما تَشْتَهِيهِ الْأَنْفُسُ وَ تَلَذُّ الْأَعْيُنُ)- ظاهرا مراد از
(ما تَشْتَهيهِ الْأَنْفُسُ) آن‌چه دل‌ها هوس مى‌كند چيزهايى است كه
شهوت طبيعى بدان تعلق دارد، از قبيل چشيدنی‌ها، بوئيدنی‌ها، شنيدنى‌ها، و لمس كردنی‌ها، و خلاصه چيزهايى كه
انسان و
حیوان در لذت بردن از آن‌ها مشتركند.
و مراد از
تلذذ چشم‌ها
جمال و
زینت است، و قهرا منظور از آن، چيزهايى است كه تقريبا اختصاص به انسان‌ها دارد، مانند مناظر بهجت آور، و رخساره‌هاى زيبا، و لباس‌هاى فاخر.
و به همين جهت تعبير را تغيير داد.
از آن‌چه كه ارتباط به
نفس دارد و مورد علاقه آن است تعبير به شهوت و اشتهاء كرد، و از آن‌چه ارتباط با
چشم دارد تعبير به لذت فرمود.
و لذائذ نفسانى هم در نزد ما انسان‌ها منحصر در اين دو قسم است.
ممكن هم هست لذائذ روحى و عقلى را هم در لذائذ چشم‌ها گنجاند، چون
التذاذ روحى خود
رؤیت و تماشاى
قلب است.
مکارم شیرازی در
تفسیر نمونه می‌فرمایند:
آيه مورد بحث يادآور دو
نعمت از هفت نعمتى است كه در آيات
قبل و
بعد در خصوص بهشتيان به آن‌ها اشاره شده است، يكى آن‌چه
دل مى‌خواهد و ديگرى لذت
چشم و اين جمله (خواست دل و لذت چشم) چه تعبير زيبا و جامعى است.
در اين آيه، خواست دل از لذّت چشم جدا بيان شده است و اين جدايى، بسيار پرمعنى و بااهميّت است، آيا از قبيل
ذکر خاص بعد از عام است؟
از اين جهت كه لذّت نظر اهميّت فوق العاده‌اى دارد كه از لذّات ديگر برتر و بالاتر است يا از اين نظر كه جملۀ:
(ما تَشْتَهِيهِ اَلْأَنْفُسُ) لذات ذائقه و شامه و سامعه و لامسه را بيان مى‌كند، ولى جملۀ:
(تَلَذُّ اَلْأَعْيُنُ) بيان‌گر لذت چشم است؟
بعضى عقيده دارند كه جملۀ اوّلى اشاره به تمام لذات جسمانى است، در حالى كه جملۀ دوم
(تَلَذُّ اَلْأَعْيُنُ) بيان‌گر لذات روحانى است و چه لذّتى در
بهشت بالاتر از اين‌كه انسان با چشم قلب به جمال بى‌مثال پروردگار نگاه كند كه يك لحظۀ آن از تمام نعمت‌هاى مادى بهشت برتر است.
به‌هرحال «لذّت» به معنى
ادراک خوشى كه ملايم
طبع است در مقابل «
الم» كه منافر با طبع
بشر است.
در آيۀ ۱۵
سوره محمّد (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله) در توصيف بهشتى كه به پرهيزگاران
وعده داده شده است، مى‌خوانيم:
(وَ أَنْهارٌ مِنْ خَمْرٍ لَذَّةٍ لِلشّارِبينَ) «و نهرهايى از شراب (طهور) كه مايۀ لذّت نوشندگان است.»
در سراسر آيۀ مذكور به چهار
نوع «
نهر» اشاره شده است (
آب،
شیر، شراب طهور و
عسل) كه ممكن است اوّلى براى
رفع تشنگى و دومى تغذيه و سومى نشاط و چهارمى براى لذت و
قوت بوده باشد.
• شریعتمداری، جعفر، شرح و تفسیر لغات قرآن بر اساس تفسیر نمونه، برگرفته از مقاله «تلذ»، ج۴، ص ۱۷۲.
