تَطَوَّعَ (لغات‌قرآن)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
تَطَوَّعَ:(وَمَن تَطَوَّعَ خَيْرًا) «تَطَوَّعَ» از مادّه
طَوْع (به فتح طاء و سکون
واو) به معنای رغبت و میل است.
تَطَوّع (به فتح تاء و طاء) به معنی
تبرّع و انجام کار غیر واجب است. از باب تفعل به قول
راغب اصفهانی تکلف اطاعت است و در متعارف به معنی تبرّع و انجام کار غیر واجب است.
مفهوم جمله اين است كه با توجه به اهميّت و
فلسفه روزه بايد آن را از روى ميل و رغبت انجام داد نه از روى
کراهت و اجبار.
(طَوْعاً وَ كَرْهاً) اين
آیه مى‌گويد: همه آن‌ها كه در آسمان‌ها و
زمین هستند از روى
اطاعت يا اكراه و همچنين سايه‌هاى آن‌ها هر
صبح و
عصر براى
خدا سجده مى‌كنند. با توجه به اين كه تعبير به
(طَوْعاً وَ كَرْهاً) ممكن است اشاره به اين باشد كه مؤمنان از روى ميل و رغبت در پيش‌گاه
پروردگار به سجده مى‌افتند و
خضوع مى‌كنند، امّا غير مؤمنان هرچند حاضر به چنين سجده‌اى نيستند تمام ذرّات وجودشان از نظر قوانين آفرينش تسليم فرمان خداست، چه بخواهند و چه نخواهند.
به موردی از کاربرد «تَطَوَّعَ» در قرآن، اشاره می‌شود:
(إِنَّ الصَّفا وَ الْمَرْوَةَ مِن شَعآئِرِ اللّهِ فَمَنْ حَجَّ الْبَيْتَ أَوِ اعْتَمَرَ فَلا جُناحَ عَلَيْهِ أَن يَطَّوَّفَ بِهِما وَ مَن تَطَوَّعَ خَيْرًا فَإِنَّ اللّهَ شاكِرٌ عَليمٌ) «
صفا و
مروه از شعائر الهى است؛ بنابر اين، هركس كه
حج خانه
خدا و يا
عمره انجام دهد، باكى بر او نيست كه برآن دو
طواف كند؛ و سعىِ صفا و مروه به جاى آورد. و كسى كه فرمان خدا را در انجام كارهاى نيک
اطاعت كند، خداوند نسبت به عمل او قدردان، و از آن آگاه است.»
علامه طباطبایی در
تفسیر المیزان می‌فرمایند:
(وَ مَنْ تَطَوَّعَ خَيْراً فَإِنَّ اللَّهَ شاكِرٌ عَليمٌ) اگر اين جمله را
عطف بر مدخول (فاء تفريع) يعنى
کلمه (من حج) بگيريم، تعليل ديگرى می‌شود براى اين‌كه چرا
سعی بين صفا و مروه را تشريع كرد، چيزى كه هست تعليل اولى (يعنى صفا و مروه از شعيره‌ها و معابد خدا هستند)، تعليلى بود خاص
عبادت در صفا و مروه، و اين تعليل، تعليلى می‌شود عام، هم براى سعى و هم براى هر عبادت ديگر، و نيز در اين صورت مراد به تطوع مطلق اطاعت خواهد بود نه اطاعت مستحبى. و اما اگر و او بر سر جمله مورد بحث
واو عاطفه نباشد، بلكه استينافى باشد و خلاصه مطلبى از نو
عطف بر اول آيه شده باشد، در اين صورت در اين مقام خواهد بود كه محبوبيت تطوف (سعى) را فى نفسه افاده كند- البته در صورتى كه مراد به تطوع خير همان تطوف باشد و يا در اين مقام خواهد بود كه محبوبيت حج و عمره را برساند- در صورتى كه مراد به تطوع خير حج و عمره باشد، دقت فرمائيد.
•
شریعتمداری، جعفر، شرح و تفسیر لغات قرآن بر اساس تفسیر نمونه، برگرفته از مقاله «تطوع»، ج۳، ص ۴۴.
