تَحَسُّس (لغات‌قرآن)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
تَحَسُّس: (فَتَحَسَّسُوا مِن یُوسُفَ)«تَحَسُّس» از مادّه
«حسّ» به معنای جستجوی چیزی از طریق حسّ است،
در این‌که با
«تجسّس» چه تفاوتی دارد؟ در میان مفسران و ارباب
لغت گفتگو است، از «
ابن عباس» نقل شده که «تحسّس» در امور
خیر است و «
تجسّس» در امور
شرّ.
بعضی دیگر گفته‌اند: «تحسّس» کوشش برای شنیدن سرگذشت اشخاص و اقوام است، اما «
تجسّس» کوشش برای جستجوی عیب‌ها. و بعضی دیگر هر دو را به یک معنا دانسته‌اند.
(يَا بَنِيَّ اذْهَبُواْ فَتَحَسَّسُواْ مِن يُوسُفَ وَأَخِيهِ وَلاَ تَيْأَسُواْ مِن رَّوْحِ اللّهِ إِنَّهُ لاَ يَيْأَسُ مِن رَّوْحِ اللّهِ إِلاَّ الْقَوْمُ الْكَافِرُونَ) (پسرانم! برويد، و از
یوسف و برادرش جستجو كنيد؛ و از
رحمت خدا مأيوس نشويد؛ كه تنها گروه كافران، از رحمت خدا مأيوس مى‌شوند!»)
علامه طباطبایی در
تفسیر المیزان می‌فرماید: در مجمع البیان می‌گوید: تحسس - با حاء- به معنای طلب چیزی است به حس، و
تجسس- با جیم- هم نظیر آنست و در حدیث آمده: لا تحسسوا و لا تجسسوا، بعضی هم گفته‌اند: اصلا معنای این دو کلمه یکی است، و اگر در این روایت و جاهای دیگر بهم عطف شده‌اند صرفا بخاطر اختلاف لفظ است، نه اختلاف معنی، مانند قول شاعر که معنای دوری را دو بار در شعرش به دو لفظ آورده و می‌گوید: متی ادن منه ینا عنه و یبعد- هر وقت نزدیکش می‌شوم، از او دور می‌شود و دور می‌شود.
بعضی هم گفته‌اند: این دو واژه هر یک معنای بخصوصی دارند،
تجسس به معنای تعقیب و جستجو کردن عیب مردم است، و تحسس به معنای گوش دادن به گفتگوی مردم است، و از ابن عباس فرق میان این دو کلمه را پرسیدند گفت: زیاد از هم دور نیستند جز آنکه تحسس در خیر گفته می‌شود، و
تجسس در شر.
(دیدگاه
شیخ طبرسی در
مجمع البیان:
)
•
مکارم شیرازی، ناصر، لغات در تفسیر نمونه، برگرفته از مقاله «تَحَسُّس»، ص۱۲۲.
