حسّ (مفردات‌قرآن)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
حِسّ (به کسر حاء و تشدید سین) یا
حاسّة (به فتح حاء و تشدید سین)، از
واژگان قرآن کریم به معنای نیروی درک است. مشتقات این واژه نیز در
قرآن کریم آمده است، به صورت:
تَحَسُّس (به فتح تاء و حاء و ضم سین) به معنای جستجو کردن با حاسّه؛ و
حَسیس به معنای صوت خفی و یا صدایی که با شنیدن حسّ می‌شود.
حِسّ یا
حاسّة همان نیروی درک است که جمع آن حواسّ می‌آید.
و احساس به معنی ادراک با حاسّه است اعمّ از آنکه با دیدن باشد یا شنیدن و یا غیر آن.
(فَلَمَّا اَحَسَ عِیسی مِنْهُمُ الْکُفْرَ قالَ مَنْ اَنْصارِی اِلَی اللَّهِ) «چون
عیسی (علیه‌السّلام) از آنها
کفر احساس کرد گفت: یاران من به سوی
خدا کدامند؟»
در
مجمع البیان «احسّ» را پیدا کردن، دیدن و دانستن نقل کرده است و همه از مصادیق احساسند.
تحسّس به معنی جستجو کردن با حاسّه است و منظور پیدا کردن می‌باشد خواه با دیدن باشد یا شنیدن.
(یا بَنِیَّ اذْهَبُوا فَتَحَسَّسُوا مِنْ یُوسُفَ وَ اَخِیهِ) «ای پسران من بروید
یوسف (علیه‌السّلام) و برادرش را بجوئید.»
(لا یَسْمَعُونَ حَسِیسَها وَ هُمْ فِی مَا اشْتَهَتْ اَنْفُسُهُمْ خالِدُونَ) (آنها صداى آتش دوزخ را نمى‌شنوند؛ و در آنچه دلشان بخواهد، جاودانه خواهند بود.)
صحاح و
اقرب الموارد حسیس را صوت خفی گفته‌اند.
طبرسی و
بیضاوی آن را صدایی که با شنیدن حسّ می‌شود ذکر کرده‌اند.
معنی
آیه این است: «آنها صدای
جهنّم را نمی‌شنوند و در آنچه خواسته نفسشان است جاودانند.» و اگر مراد از حسیس صوت خفی باشد معنی آن است که حتی صدای جزیی آن را هم احساس نمی‌کنند. آن مصدر از برای
مفعول است.
•
قرشی بنابی، علی‌اکبر، قاموس قرآن، برگرفته از مقاله «حسّ»، ج۲، ص۱۳۳-۱۳۴.
