تدبیج
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
تدبیج، ذکر برخی رنگ‌ها به قصد
توریه و
کنایه؛ از
فنون بلاغی قرآن است.
یکی از اسلوب‌های بدیعی، «تدبیج» است که گوینده در
مدح یا
ذم یا غیراین‌ها رنگهای گوناگون را ذکر کند، ولی مقصودش
معنای حقیقی رنگ‌ها نباشد؛ بلکه توریه و کنایه باشد؛ مانند:
شعر خاقانی:
دندان نکنی
سفید تا
لب {از
تب نکنم کبود هر دم
سفیدکردن دندان کنایه از خندیدن، و لب کبودکردن کنایه از
شدت تب است.
تدبیج در قرآن مانند:
(ومن الجبال جدد بیض وحمر مختلف الوانها وغرابیب سود)؛ "و از برخی کوهها راهها (و رگه‌ها)ی
سپید و گلگون به رنگهای مختلف و سیاه پر رنگ) (آفریدیم)".
در این آیه،
رنگهای سفید،
سرخ و
سیاه، راه‌های
کوه بیان شده‌اند که کنایه از راه‌های
مشتبه و روشن است؛ زیرا
جاده سفید (جدد بیض) راهی است که رفت و آمد در آن زیاد است، و این واضح‌ترین و آشکارترین
راه به شمار می‌آید. و پس از آن، جاده
سرخ است که راه میانه، و سپس جاده سیاه و
تاریک است که جاده مشتبه نام دارد.
فرهنگ‌نامه علوم قرآنی، برگرفته از مقاله «تدبیج».
