• خواندن
  • نمایش تاریخچه
  • ویرایش
 

بِرَّ (لغات‌قرآن)

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف



مقالات مرتبط: برّ (مفردات‌قرآن)، بر.


بِرَّ:(لَّيْسَ الْبِرَّ أَن تُوَلّواْ وُجوهَكُمْ)
«بِرَّ» (به کسر باء و تشدید راء) به معنای «نيكی‌ها و خوبی‌ها و احسان» می‌باشد.
همان‌گونه كه در تفسير آيات تغيير قبله گذشت، نصارا به هنگام عبادت رو به سوى شرق و یهود رو به سوى غرب كرده، عبادات خود را انجام مى‌دادند، اما خدا کعبه را براى مسلمين قبله قرار داد كه در طرف جنوب بود و حد وسط ميان آن دو محسوب مى‌شد. و نيز ديديم كه مخالفين اسلام از یک سو و تازه مسلمانان از سوى ديگر چه سرو‌صدايى پيرامون تغيير قبله به راه انداختند. آيه فوق روى سخن را به اين گروه‌ها كرده، مى‌گويد: نيكى تنها اين نيست كه به هنگام نماز صورت خود را به سوى شرق و غرب كنيد و تمام وقت خود را صرف اين مساله نمائيد.



به موردی از کاربرد «بِرَّ» در قرآن، اشاره می‌شود:

۱.۱ - بِرَّ (آیه ۱۷۷ سوره بقره)

(لَّيْسَ الْبِرَّ أَن تُوَلّواْ وُجوهَكُمْ قِبَلَ الْمَشْرِقِ وَ الْمَغْرِبِ وَ لَكِنَّ الْبِرَّ مَنْ آمَنَ بِاللّهِ وَ الْيَوْمِ الآخِرِ وَ الْمَلآئِكَةِ وَ الْكِتابِ وَ النَّبِيّينَ وَ آتَى الْمالَ عَلَى حُبِّهِ ذَوي الْقُرْبَى وَ الْيَتامَى وَ الْمَساكينَ وَ ابْنَ السَّبيلِ وَ السّآئِلينَ وَ في الرِّقابِ وَ أَقامَ الصّلاةَ وَ آتَى الزَّكاةَ وَ الْموفونَ بِعَهْدِهِمْ إِذَا عاهَدواْ وَ الصّابِرينَ في الْبَأْساء و الضَّرّاء وَ حينَ الْبَأْسِ أُولَئِكَ الَّذينَ صَدَقوا وَ أُولَئِكَ هُمُ الْمُتَّقونَ) «نیکی، اين نيست كه به هنگام نماز، روى خود را به سوى مشرق يا مغرب كنيد؛ و تمام گفتگوى شما، درباره قبله و تغيير آن باشد؛ بلكه نيكوكار كسى است كه به خدا و روز واپسين و فرشتگان و كتاب خدا و پيامبران، ايمان آورده؛ و مال خود را، با همه علاقه‌اى كه به آن دارد، به خويشاوندان و يتيمان و مستمندان و واماندگان در سفر و سائلان و بردگان، انفاق مى‌كند؛ و نماز را برپا مى‌دارد و زکات را مى‌پردازد؛ و همچنين كسانى كه به عهد خود- به هنگامى كه عهد بستند- وفا مى‌كنند؛ و در برابر سختى‌ها و زيان‌ها و هنگام جنگ، استقامت مى‌ورزند؛ اين‌ها كسانى هستند كه راست مى‌گويند؛ و گفتار و كردارشان با اعتقادشان هماهنگ است؛ و اين‌ها پرهيزگارانند.»

۱.۲ - بِرَّ در المیزان و مجمع‌البیان

علامه طباطبایی در تفسیر المیزان می‌فرماید: بعضى از مفسرين گفته‌اند که بعد از برگشتن قبله از بیت المقدس بسوى كعبه، جدال و بگو مگو بسيار شد و بدين جهت آيه مورد بحث نازل شد.
«لَيْسَ الْبِرَّ أَنْ تُوَلّوا وُجوهَكُمْ قِبَلَ الْمَشْرِقِ وَ الْمَغْرِبِ»، كلمه (بر) با كسره باء، مجازى است از خیر و احسان و همين كلمه با فتحه باء، صفت مشبهه از آن است، و معنايش شخص خير و نيكوكار است.
توضیح مفردات آیه:
• كلمه «قِبَلَ» با كسره اول و فتحه دوم به معناى جهت است، قبله را هم به همين جهت قبله مى‌گويند، چيزى كه هست (تاى آخر آن معناى) نوعيت را مى‌رساند.
• كلمه «ذَوي الْقُرْبَى» به معناى خويشاوندان است.
• كلمه «الْيَتامَى» جمع يتيم است كه به معناى كودک پدر مرده است.
• كلمه «الْمَساكينَ» جمع مسكين است، كه فرقش با كلمه فقیر اين است كه مسكين بد حال‌تر از فقير است.
• كلمه «ابْنَ السَّبيلِ» به معناى كسى است كه دستش از وطن و از خانواده‌اش بريده.
• كلمه «رقابِ» جمع رقبه است، كه به معناى گردن است، ولى منظور از آن برده است كه قيد بردگى به گردن دارد.
• كلمه «بَأْساء» مصدر است، هم چنان كه «بؤس» هم مصدر است، و هر دو به معناى شدت و فقر است.
• كلمه «الضَّرّاء» مانند كلمه (ضر) هر دو به اين معنا است كه آدمى با مرض يا زخم يا فوت مال يا مرگ فرزند، متضرر شود.
• كلمه «بَأْسِ» به معناى شدت و سختى جنگ است.
وَ لكِنَّ الْبِرَّ مَنْ آمَنَ بِاللَّهِ.... در اين جمله به جاى اين‌كه كلمه (بر) به كسره را تعريف كند، كلمه (بر) به فتحه را تعريف كرد، تا هم بيان و تعريف مردان نيكوكار را كرده باشد و در ضمن اوصافشان را هم شرح داده باشد، و هم اشاره كرده باشد به اين‌كه مفهوم خالى از مصداق و حقيقت، هيچ اثرى و فضيلتى ندارد. و اين خود ادب قرآن در تمامى بياناتش است كه وقتى ميخواهد مقامات معنوى را بيان كند، با شرح احوال و تعريف رجال دارنده آن مقام، بيان می‌كند و به بيان مفهوم تنها قناعت نمی‌كند.
و سخن كوتاه آن‌كه جمله: «وَ لكِنَّ الْبِرَّ مَنْ آمَنَ بِاللَّهِ وَ الْيَوْمِ الْآخِرِ» تعريف ابرار و بيان حقيقت حال ايشان است كه هم در مرتبه اعتقاد تعريفشان مى‌كند و هم در مرتبه اعمال و هم اخلاق، درباره اعتقادشان می‌فرمايد: «مَنْ آمَنَ بِاللَّهِ» و در باره اعمالشان ميفرمايد: «أُولئِكَ الَّذِينَ صَدَقوا»، و درباره اخلاقشان می‌فرمايد: «وَ أُولئِكَ هُمُ الْمُتَّقُونَ».

۱. بقره/سوره۲، آیه۱۷۷.    
۲. راغب اصفهانی، حسین، المفردات، دار القلم، ص۱۱۴.    
۳. طریحی، فخرالدین، مجمع البحرین، ت- الحسینی، ج۳، ص۲۱۸.    
۴. مکارم شیرازی، ناصر، تفسیر نمونه، ج۱، ص۵۹۷.    
۵. بقره/سوره۲، آیه۱۷۷.    
۶. مکارم شیرازی، ناصر، ترجمه قرآن، ص۲۷.    
۷. طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ترجمه محمدباقر موسوی، ج۱، ص۶۴۹.    
۸. طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ج۱، ص۴۲۸.    
۹. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ترجمه محمد بیستونی، ج۲، ص۱۷۸.    
۱۰. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ج۱، ص۴۷۶.    



شریعتمداری، جعفر، شرح و تفسیر لغات قرآن بر اساس تفسیر نمونه، برگرفته از مقاله «بر»، ج۱، ص ۱۸۷.    


رده‌های این صفحه : لغات سوره بقره | لغات قرآن




جعبه ابزار