بُرُوج (لغات‌قرآن)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
بُرُوج: (فِی السَّمآءِ بُرُوجاً)«بُرُوج» جمع
«برج» در اصل، به معنای قصر است، و بعضی آن را به معنای «شی‌ء ظاهر و آشکار» می‌دانند.
نام‌گذاری قصرها و عمارت‌های بلند و مرتفع را به این نام، به خاطر وضوح و ظهورشان دانسته‌اند، به همین جهت، قسمت مخصوصی از دیوار اطراف شهر یا محل اجتماع لشکر که بروز و ظهور خاصی دارد «برج» نامیده می‌شود، و هنگامی که
زن زینت خود را آشکار سازد
«تَبَرَّجَتِ الْمَرْاَةُ» می‌گویند.
بعضی از محققین معتقدند: این کلمه از واژه فارسی
«بُرز» که معنای بلندی، بزرگی و شکوه است گرفته شده و برج‌های آسمانی، یا به معنای ستارگان درخشان و روشن
آسمان است، یا به معنای «
صورت‌های
فلکی»، یعنی مجموعه‌ای از ستارگان است که در نظر ما شباهت به یکی از موجودات زمینی دارد. و برج‌های دوازدهگانه، دوازده
صورت فلکی است که
خورشید در مسیر سالانه خود در هر ماه محاذی یکی از آنها قرار می‌گیرد (البته خورشید حرکت نمی‌کند بلکه
زمین به دور آن می‌گردد، ولی به نظر می‌رسد خورشید جا به جا می‌شود و محاذی یکی از این
صورت‌های
فلکی می‌گردد). این
صورت‌های دوازدهگانه عبارتند از:
حمل، ثور، جوزا، سرطان، اسد، سنبله، میزان، عقرب، قوس، جدی، دلو، و حوت، که به ترتیب
صورت‌های گوسفند، گاو، دو پسر بچه که مشغول گردو بازی هستند، خرچنگ، شیر، خوشه، ترازو،
عقرب، کمان، بز، دلو و ماهی است.
ترجمه و تفاسیر آیات مربوط به بُرُوج:
(وَلَقَدْ جَعَلْنَا فِي السَّمَاء بُرُوجًا وَزَيَّنَّاهَا لِلنَّاظِرِينَ) (ما در آسمان برج‌هایی قرار دادیم؛ و آن را برای بینندگان آراستیم.)
علامه طباطبایی در
تفسیر المیزان می‌فرماید: کلمه بروج جمع برج و به معنای قصر است. و اگر منازلی را که
آفتاب و
ماه در آسمان به حسب حس دارند برج نامیده از باب تشبیه آنست به قصرهایی که سلاطین در نقاط مختلف کشور خود می‌سازند.
(دیدگاه شیخ طبرسی در مجمع البیان:
)
(تَبَارَكَ الَّذِي جَعَلَ فِي السَّمَاء بُرُوجًا وَجَعَلَ فِيهَا سِرَاجًا وَقَمَرًا مُّنِيرًا) (زوال ناپذیر و پر برکت است کسی که در آسمان منزلگاه‌هایی برای ستارگان قرار داد؛ و در میان آن، چراغ روشن خورشید و ماه تابان آفرید.)
علامه طباطبایی در تفسیر المیزان می‌فرماید: ظاهرا مراد از بروج منازل آفتاب و ماه در آسمان است، و یا مراد ستارگانی است که در آن منازل قرار دارند، هم‌چنان که در آیه (وَ لَقَدْ جَعَلْنا فِی السَّماءِ بُرُوجاً وَ زَیَّنَّاها لِلنَّاظِرِینَ وَ حَفِظْناها مِنْ کُلِّ شَیْطانٍ رَجِیمٍ) نیز بروج به معنای ستارگان واقع در آن منازل آمده، تا مساله حفظ و رجم را بیان کند.
(دیدگاه شیخ طبرسی در مجمع البیان:
)
(وَالسَّمَاء ذَاتِ الْبُرُوجِ) (
سوگند به آسمان که دارای برج‌های [
صورت‌های فلکی] بسیار است.)
علامه طباطبایی در تفسیر المیزان می‌فرماید: کلمه بروج جمع برج است، و برج به معنای هر چیز پیدا و ظاهر است، و اگر بیشتر در کاخ‌های عالی استعمال می‌شود، برای این است که کاخ‌ها در نظر تماشاکنندگان و بینندگان ظاهر و هویدا است، ساختمان استوانه‌ای شکلی که در چارگوشه قلعه‌ها برای دفاع می‌سازند نیز برج نامیده می‌شود، و همین معنا منظور آیه است چون می‌فرماید: (وَ لَقَدْ جَعَلْنا فِی السَّماءِ بُرُوجاً وَ زَیَّنَّاها لِلنَّاظِرِینَ وَ حَفِظْناها مِنْ کُلِّ شَیْطانٍ رَجِیمٍ)، پس مراد از کلمه بروج موضع ستارگان در آسمان است. با این بیان روشن می‌شود اینکه بعضی از مفسرین بروج را به دوازده برج اصطلاحی
علم نجوم معنا کرده‌اند، درست نیست.
(دیدگاه شیخ طبرسی در مجمع البیان:
)
•
مکارم شیرازی، ناصر، لغات در تفسیر نمونه، برگرفته از مقاله «بُرُوج»، ص۱۰۱.
