بَطْش (مفردات‌قرآن)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
بَطْش (به فتح باء و سکون طاء) از
واژگان قرآن کریم به معنای اخذ به شدّت است.
هم‌چنین به معنای انتقام و عذاب نیز استعمال می‌شود.
مشتقات
بَطْش که در
آیات قرآن آمده عبارتند از:
بَطْشاً (به فتح باء و سکون طاء) به معنای اخذ، قویتر و نیرومندتر؛
نَبْطِشُ (به فتح باء و سکون طاء) به معنای انتقام می‌کشیم، اخذ می‌کنیم؛
بَطْشَتَنا (به فتح باء و سکون طاء) به معنای اخذ و عذاب ما؛
بَطَشْتُمْ (به فتح باء و طاء) به معنای انتقام گرفتید، است.
بَطْش به معنای اخذ به شدّت است.
طبرسی و
جوهری و
قاموس آن را شدّت اخذ معنی کرده‌اند
و
راغب اخذ به صلابت گفته است.
ناگفته نماند: قدرت و توانایی لازمه‌ی اخذ به شدّت است لذا در آیه‌ی ۸
سوره زخرف در معنی لازم به کار رفته و هم‌چنین است آیه ۳۶
سوره ق.
به مواردی از
بَطْش که در قرآن به کار رفته است، اشاره می‌شود:
(اِنَ بَطْشَ رَبِّکَ لَشَدِیدٌ) «راستی اخذ (انتقام، عذاب) پروردگارت سخت است»
بطش خود به شدت دلالت دارد و چون با شدید توصیف شود، مزید شدّت را می‌رساند.
«کسانی را که از اهل
مکّه قویتر و نیرومندتر بودند هلاک کردیم»
(وَكَمْ أَهْلَكْنَا قَبْلَهُم مِّن قَرْنٍ هُمْ أَشَدُّ مِنْهُم بَطْشًا فَنَقَّبُوا فِي الْبِلَادِ هَلْ مِن مَّحِيصٍ) (چه بسیار اقوامی را که پیش از آن‌ها هلاک کردیم، اقوامی که از آنان قویتر بودند و شهرها و کشورها را گشودند؛ آیا راه فراری از
عذاب الهی وجود دارد؟!)
بطش قهرا به معنی
انتقام و
عذاب هم به کار می‌رود زیرا این هر دو مصداق اخذ به شدّت‌اند.
(یَوْمَ نَبْطِشُ الْبَطْشَةَ الْکُبْری اِنَّا مُنْتَقِمُونَ) «روزی اخذ می‌کنیم، انتقام می‌کشیم انتقام بزرگ را»
(وَ لَقَدْ اَنْذَرَهُمْ بَطْشَتَنا) «
لوط از اخذ و عذاب ما آن‌ها را ترسانید.»
(وَ اِذا بَطَشْتُمْ بَطَشْتُمْ جَبَّارِینَ) «
هود به آن‌ها گفت: چون انتقام گرفتید مانند ستمگران انتقام می‌کشید اندازه‌ی
جرم را مراعات نمی‌کنید.»
به نظر می‌آید که مراد از بطش انتقام و تنبیه است و آن‌ها انتقام عادلانه نداشتند.
•
قرشی بنابی، علی‌اکبر، قاموس قرآن، برگرفته از مقاله «بطش»، ج۱، ص۱۹۹.
