بَدَل (مفردات‌نهج‌البلاغه)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
بَدَل (به فتح باء و دال) یکی از
مفردات نهج البلاغه، به معنای عوض گرفتن و چیزی را در جای چیزی قرار دادن است.
حضرت علی (علیه‌السلام) در خصوص ضربت خوردن و
شهادتش و در بیان
موعظه‌ای از این واژه استفاده کرده است.
بَدَل بر وزن عدل، به معنی عوض گرفتن و چیزی را در جای چیزی قرار دادن است.
راغب در
مفردات آورده است:
«ابدال، تبدیل، تبدّل و استبدال» همه به معنی عوض گرفتن است.
«بدل» (بر وزن شرف) به معنای چیز عوض گرفته شده است.
برخی از مواردی که در «
نهج‌البلاغه» به کار رفته است، به شرح ذیل می‌باشد:
هنگامی که آن حضرت (علیه‌السلام) ضربت زهرآلود
ابن ملجم، بر فرقش نشست؛ در صبح آن چنین فرمود:
«مَلَكَتْني عَيْني وَ أَنا جالِسٌ، فَسَنَحَ لي رَسولُ اللهِ (صلى‌الله‌عليه‌وآله): يا رَسولَ اللهِ، ما ذا لَقيتُ مِنْ أُمَّتِكَ مِنَ الاَْوَدِ وَ اللَّدَدِ؟ فَقالَ: «ادْعُ عَلَيْهِمْ»، فَقُلْتُ: أَبْدَلَني اللهُ بِهمْ خَيْراً لي مِنْهُمْ، وَ أَبْدَلَهُمْ بي شَرّاً لَهُمْ مِنّي.» «نشسته بودم که خوابم ربود، در خواب
رسول خدا (صلی‌الله‌علیه‌وآله‌وسلّم) از جلوی چشمم گذشت گفتم: یا رسول الله چه بسیار
انحراف و خصومت که از
امّتت دیدم فرمود: بر آن‌ها
دعا کن، گفتم:
خدا به جای آن‌ها بهتر از آن‌ها را به من بدهد و بجای من کسی را که شرّ است به آن‌ها عوض دهد.»
همچنین آن حضرت (علیه‌السلام) در مقام موعظه می‌فرماید:
«وَ اعْتَبِروا بِما قَدْ رَأَيْتُمْ مِنْ مَصارعِ الْقُرونِ قَبْلَكُمْ ... فَبُدِّلوا بِقُرْبِ الاَوْلادِ فَقْدَها، وَ بِصُحْبَةِ الاَزْواجِ مُفارَقتَها.» «
عبرت بگیرید از
قبرهای انسان‌های پیش از شما که فقدان اولاد را با نزدیکی آن‌ها عوض گرفتند و جدایی زنان را با مصاحبت آن‌ها عوض کردند.»
این مادّه با مشتقاتش جمعاً بیست بار در «نهج البلاغه» به کار رفته است.
قرشی بنابی، علی‌اکبر، مفردات نهج البلاغه، برگرفته از مقاله «بدل»، ص۱۲۰-۱۱۹.
