الهادی شرح طیبة النشر فی القراءات العشر (کتاب)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
کتاب الهادی (شرح طیبة النشر فی
القراء
ات العشر) تألیف محمد سالم محیسن است. این کتاب پیرامون یکی از موضوعات مهم
علوم قرآنی ، یعنی مساله
تجوید و قراءآت نوشته شده است.
مؤلف کتاب که یکی از
قرآن پژوهان معاصر و از اساتید
دانشگاه مدینه منوره می‌باشد، کتاب را درباره شرح طیبة النشر
ابن جزری نوشته است و در حقیقت این کتاب شرحی است بر منظومه ابن جزری، که در آن ابیات این منظومه به صورت مبسوط شرح داده شده است. روش مؤلف در بیان مطالب بدینگونه است که: ابیات مربوط به موضوع را از کتاب ابن جزری ذکر، آنگاه
الفاظ مربوط به آن را شرح داده، قرائت‌های مختلف درباره آن موضوع را ذکر و مثالهایی از قرآن برای آن بیان می‌کند؛ در ادامه نظرات خود را درباره توجیه مطالب ذکر شده اعلام می‌دارد.
در جلد اول کتاب مباحث مقدماتی را ذکر و در ادامه آن مباحثی همچون:
ادغام ، مد و قصر، همزه و اختلاف قاریان درباره کلمات قرآن را بیان نموده است و از آنجا که این بحث مربوط به بررسی کل قرآن می‌باشد، لذا جلد دوم و بخشی از جلد سوم را درباره اختلاف قاریان درباره کلمات قرآن از
سوره حمد تا
سوره ناس همراه با ذکر مورد (آیه و سوره) و نام قاری که به چه صورت قرائت نموده، اختصاص داده است.
در بخش پایانی جلد سوم، مساله تکبیر گفتن هنگام قرائت قرآن و اموری که مربوط به ختم قرآن است را توضیح داده است. از آنجا که مولف، تلاش نموده ابیات ابن جزری را بخوبی شرح دهد و با توجه به ویژگیهای آن، کتاب می‌تواند مرجع خوبی برای علم تجوید و قرائت قرار گیرد.
کتاب از طرف مؤلف فصل بندی نشده اما مطالب را در طی چند باب بیان نموده که فهرست آن به قرار زیر است:
فهرست مطالب جلد اول: قسمتی از مطالب جلد اول کتاب به عنوان مقدمه است که مؤلف به عنوان شرح کلام ابن جزری بیان داشته که عبارت است از: چرا نام منظومه را الفیه گذاشته، فضل حاملان قرآن، فضل قراءة قرآن، ارکان قراءة صحیح، ادله پیرامون نزول قرائتها، منظور از احرف سبعة، ائمه عشرة و راویان و سلسله اسانید آنان تا پیامبر صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم ، طرق هشتادگانه، رموز حرفیه، جدول رموز حرفی، رموزی که به صورت کلمه می‌باشند، جدول رموز کلماتی، مصطلحات ابن جزری، حدیث مربوط به مخارج حروف، جدول مربوط به مخارج حروف، صفات حروف، صفات حروفی که ضد ندارد، اقسام صفات از جهت قوت و ضعف، صفات حروف هجائیه، سخن پیرامون کیفیت قراءة قرآن، حکم یاد گرفتن تجوید، بعضی از احکام تجوید، اقسام وقف، تعریف قطع، وقف و سکت. عناوین ابواب شامل:
استعاذه ،
بسمله ، ادغام کبیر، هاء کنایه، مد و قصر، دو همزه در یک کلمه، دو همزه در دو کلمه، همزه به تنهایی، نقل حرکت همزه به ساکن قبل از آن، سکت بر ساکن قبل از همزه، وقف حمزه و هشام بر همزه، ادغام صغیر درباره ذال کلمه اذ، ادغام صغیر درباره دال کلمه قد، ادغام صغیر درباره تاء تانیث، ادغام صغیر درباره لام «هل» و «بل»، حروفی که مخارج آنها نزدیک است، احکام نون ساکنه و تنوین، فتح و اماله، اماله هاء تانیث و ما قبل از آن، مذاهب علماء درباره راءها، لام‌های مختلف، وقف بر آخر کلمات، درباره یاءهایی که به دیگر کلمات اضافه می‌شوند، درباره یاءهای زاید و درباره قرائت‌های مختلف.
فهرست مطالب جلد دوم کتاب: مطالب این جلد پیرامون اختلاف قرائت هاست که قاریان هفت گانه کلمات قرآن را به صورتهای مختلف قرائت نموده‌اند که به ترتیب سوره‌ها از بقره تا ناس ذکر شده که در این جلد سوره‌های زیر بحث شده:
فاتحه ،
بقره ،
آل عمران ،
نساء ،
مائده ،
انعام ،
اعراف ،
انفال ،
توبه ،
یونس علیه‌السّلام ،
هود علیه‌السّلام ،
یوسف علیه‌السّلام ،
رعد ،
ابراهیم علیه‌السّلام ،
حجر ،
نحل و
اسراء .
فهرست مطالب جلد سوم: بخش زیادی از مطالب این کتاب، ادامه مطالب جلد دوم یعنی درباره اختلاف قرائتها می‌باشد که از
سوره کهف تا
سوره ناس بیان شده است و در ادامه آن مطالب زیر وجود دارد:
تکبیر (الله اکبر گفتن هنگام ختم آیات).
خاتمه: اموری که متعلق به ختم قرآن است در پایان کتاب مطالبی جهت اطلاع بیان شده که عبارتند از: معرفی قبائلی که در کتاب نام آنها ذکر شد. متن اصلی طیبة النشر فی
القراء
ات العشر شرح مختصری از زندگی مؤلف اساتید مؤلف و تالیفات آن.
۱- در هرمبحثی که وارد می‌شود در ابتداء واژه‌های آن موضوع را از نظر لغت و اصطلاح تعریف می‌نماید.
۲- قبل از ورود به هر بحث، در ابتداء توضیح مختصری پیرامون آن موضوع ذکر نموده آنگاه ابیات مربوطه را ذکر و سپس شرح می‌دهد.
۳- برای توضیح مطالب از آیات قرآن مثالهای متعددی را ذکر می‌کند.
۴- در مقدمه ارکان و شرایط قرائت صحیح را توضیح داده که عبارت است: موافقت با لهجه‌های عربی، توافق با یکی از
مصاحف عثمانی و سند آن صحیح باشد در ادامه مساله
حدیث سبعة احرف را ذکر و اقوال درباره آنرا بررسی نموده است.
۵- در جلد اول باب سوم: پیرامون ادغام کبیر سخن گفته، در ابتداء ادغام و اظهار را تعریف نموده آنگاه برای هرکدام از قرآن آیاتی را مثال می‌زند و در ادامه شروط ادغام را توضیح می‌دهد.
۶- در جلد اول از باب ششم تا یازدهم. پیرامون همزه بحث نمود. توضیح می‌دهد که از آنجا که همزه از مشکل‌ترین حروف در هنگام سخن گفتن است لذا باید پیرامون آن بحث بیشتری شود و توجه بیشتری به آن نمود و در ادامه حالتهای مختلف همزه را در کلام توضیح می‌دهد.
۷- در جلد دوم اختلاف قرائتها درباره کلمات قرآن را از سوره حمد تا سوره اسراء توضیح داده است. و برای این منظور، ابتدا کلمه مورد اختلاف را ذکر سپس نام قاریانی که درباره این کلمه قرائت مختلف دارد همراه با ادله آنها ذکر کرده است.
۸- در جلد سوم: پس از ادامه مباحث جلد دوم درباره فوائد مربوط به تکبیر گفتن سخن می‌گوید و در این باره چند فایده را ذکر می‌کند.
کتاب ۳ جلد، متن آن عربی که جلد اول آن دارای ۴۳۲ صفحه و جلد دوم آن دارای ۳۸۲ صفحه و جلد سوم آن دارای ۴۵۶ صفحه می‌باشد، و مشخصات آن به قرار زیر است ۱- نوع کاغذ: معمولی ۲- چاپ: کامپیوتری ۳- جلد: شومیز ۴- نوبت چاپ: اول ۵- تاریخ انتشار: سال ۱۴۱۷ هجری قمری ۶- ناشر: انتشارات دار الجیل- بیروت، لبنان ۷- دارای فهرست: موضوعات کتاب ۸- نام کتاب: الهادی (شرح طیبة النشر فی
القراء
ات العشر ۹- نام مولف: محمد سالم محیسن.
نرم افزار مشکات الانوار، مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی.
