الف (مفرداتقرآن)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
أَلِف (به فتح الف
و کسر لام) از
واژگان قرآن کریم که یا ساکن است که به آن
لینه گویند
و یا متحرّک است که به آن
همزه گویند.
الف در
قرآن کریم دارای انواعی است، از جمله:
۱. نوعی به اول کلام داخل میشوند، که یا برای
استخبار است،
و یا برای مغلوب کردن مخاطب
و یا برای
نفی و این همزه چون بر نفی داخل شود افاده اثبات میکند
و بالعکس
۲. نوعی در وسط کلام میآیند عبارتند از:
الف تثنیه و الف بعضی از جمعها مثل مسلمان، مسلمات
و مساکین
۳. نوعی که در آخر واقع میشوند عبارتند از:
الف تانیث مثل: حبلی
و بیضاء،
و الف ضمیر در تثنیه،
و الفهائی که به آخر
آیات داخل میشوند همچنانکه در آخر
ابیات میآیند، لیکن این الفها معنائی ندارند
و فقط برای اصلاح
لفظ وارد میشوند.
أَلِف یا ساکن است که به آن لینه گویند
و یا متحرّک است که به آن همزه گویند.
راغب در مفردات گوید: به طور کلّی الفهایی که (اعمّ از الف
و همزه) برای اثبات معنائی میآیند سه نوعند: نوعی به اول کلام داخل میشوند
و نوعی به وسط کلام
و نوعی به آخر کلام.
الف دارای انواعی است که در
قرآن کریم استعمال شده است:
نوعی که به اول کلام داخل میشود برای استخبار است، نظیر:
(اَ تَجْعَلُ فِیها مَنْ یُفْسِدُ فِیها) (آيا كسى را در آن قرار مىدهىكه
فساد و خونريزى كند؟!)
؛
و نوعی برای مغلوب کردن مخاطب
و غیر آن، مثل:
(اَ هُمْ خَیْرٌ اَمْ قَوْمُ تُبَّعٍ) (آيا آنان بهترند يا
قوم تُبَّع)
و (اَ فَاِنْ مِتَّ فَهُمُ الْخالِدُونَ) (آيا اگر تو بميرى آنان كه انتظار
مرگ تو را مىكشند
جاوید خواهند بود؟!)
؛
و برای تسویه، نحو:
(سَواءٌ عَلَیْنا اَ جَزِعْنا اَمْ صَبَرْنا) (ولى اكنون چه بىتابى كنيم
و چه
شکیبایی تفاوتى براى ما ندارد؛ راه گريزىبراى ما نيست)
؛
و برای نفی،
و این همزه چون بر نفی داخل شود افاده اثبات میکند
و بالعکس، نحو:
(اَ لَسْتُ بِرَبِّکُمْ) (آيا من
پروردگار شما نيستم؟)
و (اَ لَیْسَ اللَّهُ بِاَحْکَمِ الْحاکِمِینَ) (آيا
خداوند بهترين حاكمان نيست؟!)
.
نوعی که در وسط میآیند عبارتند از: الف تثنیه
و الف بعضی از جمعها، مثل: مسلمان، مسلمات
و مساکین.
نوعی که در آخر واقع میشوند عبارتند از:
الف تانیث، مثل: حبلی
و بیضاء
الف ضمیر در تثنیه، مثل:
(اذْهَبا اِلی فِرْعَوْنَ) (به سوى
فرعون برويد)
و الفهائی که به آخر آیات داخل میشوند همچنانکه در آخر ابیات میآیند، مثل:
(وَ تَظُنُّونَ بِاللَّهِ الظُّنُونَا) (
و گمانهای گوناگون بدى به خدا مىبرديد)
و (فَاَضَلُّونَا السَّبِیلَا) (
و ما را
گمراه ساختند)
، لیکن این الفها معنائی ندارند
و فقط برای اصلاح لفظ وارد میشوند.
•
قرشی بنابی، علیاکبر، قاموس قرآن، برگرفته از مقاله «الف»، ج۱، ص۹۳-۹۴.