اقْصِد (لغات‌قرآن)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
اقْصِدْ: (وَ اقْصِدْ فی مَشْيِكَ) از مادّه «
قَصْد» به معنی
«آهنگ کردن و راست و معتدل» (اجتناب از
افراط و
تفریط) است.
به موردی از کاربرد
اقْصِدْ در
قرآن، اشاره می‌شود:
(وَ اقْصِدْ فی مَشْيِكَ وَ اغْضُضْ مِن صَوْتِكَ إِنَّ أَنكَرَ الْأَصْواتِ لَصَوْتُ الْحَمِيرِ) (پسرم! در راه رفتن
اعتدال را رعايت كن؛ از صداى خود بكاه و هرگز فرياد مزن كه زشت‌ترين صداها صداى خران است.)
علامه طباطبایی در
تفسیر المیزان می‌فرماید:
كلمه قصد در هر چيز به معناى حد اعتدال در آن است... و معناى
آیه اين است كه در راه رفتنت ميانه‌روى را پيش گير و در صدايت كوتاه و ناقص آن را پيشه ساز كه ناخوش‌ترين صوت‌ها صوت خران است، كه در نهايت بلندى است.
لقمان در آیه مورد بحث، پسرش را به رعایت اعتدال در راه رفتن سفارش می‌کند و می‌گوید: «(پسرم) در راه رفتن اعتدال را رعایت کن؛
(وَ اقْصِدْ فِی مَشْیِکَ) و از صدای خود بکاه...»
درست است که راه رفتن مسئله ساده‌ای است، امّا همین مسئله ساده می‌تواند بیانگر حالات درونی و اخلاقی و احیانا نشانه شخصیت انسان بوده باشد، چرا که روحیات و خلقیات انسان در لابلای همه اعمال او منعکس می‌شود و گاه یک عمل کوچک حاکی از یک روحیه ریشه‌دار است. و از آنجا که
اسلام تمام ابعاد زندگی را مورد توجه قرار داده در این زمینه نیز چیزی را فروگذار نکرده است.
در حدیثی از
رسول خدا (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) می‌خوانیم: «کسی که از روی
غرور و
تکبر روی زمین راه رود، زمین و کسانی که در زیر زمین خفته‌اند و آنها که روی زمین هستند، همه او را
لعنت می‌کنند.»
و نیز از
امام صادق (علیه‌السّلام) می‌خوانیم که فرمود: «
خداوند ایمان را بر جوارح و اعضای انسان
واجب کرده و در میان آنها تقسیم کرده است، از جمله بر پاهای انسان واجب کرده است که به سوی
معصیت و
گناه نرود و در راه رضای خدا گام بردارد، چنان که قرآن فرموده است: در زمین متکبرانه راه مرو... و نیز فرمود: اعتدال را در راه رفتن رعایت کن.
•
شریعتمداری، جعفر، شرح و تفسیر لغات قرآن بر اساس تفسیر نمونه، برگرفته از مقاله «اقْصِدْ»، ج۳، ص۶۷۹-۶۸۰.
