قصد (مفرداتقرآن)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
قَصْد (به فتح قاف و سکون صاد)، از
واژگان قرآن کریم به معنای راست، متوسّط و معتدل است.
قَصْد این کلمه و مشتقات آن در
قرآن به معنی راست و متوسّط و معتدل به کار رفته «قَصَدَ فِی النَّفَقَةِ: تَوَسَّطَ بَیْنَ الاسْرَافِ وَ التَّقْصِیرِ»
(وَ اقْصِدْ فِی مَشْیِکَ وَ اغْضُضْ مِنْ صَوْتِکَ) «در راه رفتن معتدل باش و صدایت را آهسته کن.»
(لَوْ کانَ عَرَضاً قَرِیباً وَ سَفَراً قاصِداً لَاتَّبَعُوکَ) «اگر خواسته تو مالی زودرس و سفری متوسّط و آسان بود حتما از تو پیروی میکردند.»
(وَ عَلَی اللَّهِ قَصْدُ السَّبِیلِ وَ مِنْها جائِرٌ وَ لَوْ شاءَ لَهَداکُمْ اَجْمَعِینَ) «هدایت به راه راست و متوسط به عهده خداست و بعضی از راهها از
حق منحرفاند اگر
خدا میخواست همه شما را اجبارا
هدایت میکرد.» قصد چنانکه گفتهاند به معنی قاصد است.
مثل
(اِنَّ عَلَیْنا لَلْهُدی) (آنگاه كه شقىترين آنها به پاخاست؛)
(وَ اِذا غَشِیَهُمْ مَوْجٌ کَالظُّلَلِ دَعَوُا اللَّهَ مُخْلِصِینَ لَهُ الدِّینَ فَلَمَّا نَجَّاهُمْ اِلَی الْبَرِّ فَمِنْهُمْ مُقْتَصِدٌ...) «چون موجی مانند سایبانها آنها را پوشانید خدا را در حال
اخلاص بندگی میخوانند و چون نجاتشان داد و به خشکی رسانید بعضی از آنها در راه راستاند و در
فطرت توحید که در دریا بیدار شده میمانند.» مقتصد کسی است که راه راست رود و در کارش مستقیم باشد،
«منهم» ظاهرا اشاره به قلّت است مثل
(مِنْهُمْ اُمَّةٌ مُقْتَصِدَةٌ وَ کَثِیرٌ مِنْهُمْ ساءَ ما یَعْمَلُونَ) (جمعى از آنها، معتدل و ميانهرو هستند؛ ولى بيشتر آنها اعمالشان بد است.)
(فَمِنْهُمْ ظالِمٌ لِنَفْسِهِ وَ مِنْهُمْ مُقْتَصِدٌ وَ مِنْهُمْ سابِقٌ بِالْخَیْراتِ) «مقتصد معتدل و متوسط میان ظالم و سابق به خیرات است.» این
آیه نظیر تقسیم
اصحاب یمین،
اصحاب شمال و
سابقون میباشد. در «
صفو» مشروحا در باره آن بحث کردهایم.
•
قرشی بنابی، علیاکبر، قاموس قرآن، برگرفته از مقاله «قصد»، ج۶، ص۸.