اطاعت از انبیا (قرآن)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
خداوند متعال در
قرآن کریم به
پیامبر اسلام صلی الله علیه و آله و همه مؤمنان سفارش میکند که از انبیا
اطاعت کنند، و به رهنمودهایشان اقتدا کنند، و عامل عذاب مردم را عصیان و سرپیچی از دعوت
انبیا می داند.
ستمگران هنگام مشاهده عذاب
استیصال ، به جهت پاسخ گویی به دعوت خداوند و پیروی از
رسولان الهی از خداوند مهلت می طلبند: «وانذر الناس یوم یاتیهم العذاب فیقول الذین ظـلموا ربنآ اخرنآ الی اجل قریب نجب دعوتک ونتبع
الرسل اولم تکونوا اقسمتم من قبل ما لکم من زوال» و مردم را از روزی که عذاب الهی به سراغشان می‌آید بترسان، آن روز که ظالمان می‌گویند پروردگارا مدت کوتاهی ما را
مهلت ده، تا دعوت تو را بپذیریم، و از پیامبران پیروی کنیم (اما به زودی این پاسخ را می‌شنوند که) مگر قبلا شما سوگند یاد نکرده بودید که زوال و فنائی برای شما نیست؟! .
جن و انس در لزوم اطاعت از
رسولان الهی مشترک هستند: «یـمعشر الجن والانس الم یاتکم
رسل منکم یقصون علیکم ءایـتی وینذرونکم لقآء یومکم هـذا قالواشهدنا علی انفسنا...» (در آن روز به آنها می‌گوید) ای جمعیت
جن و انس آیا
رسولانی از شما به سوی شما نیامدند که آیات مرا برایتان بازگو می‌کردند و از ملاقات چنین روزی شما را
بیم می‌دادند، آنها می‌گویند گواهی میدهیم بر ضد خودمان (آری ما بد کردیم) ... .
ستمگران هنگام مرگ، وقتی با
عذاب خداوند رو برو می شوند از خداوند مهلت می طلبند تا با اطاعت از انبیا خود را از عذاب الهی رها کنند: «وانذر الناس یوم یاتیهم العذاب فیقول الذین ظـلموا ربنآ اخرنآ الی اجل قریب نجب دعوتک ونتبع
الرسل...» و مردم را از روزی که عذاب الهی به سراغشان می‌آید بترسان، آن روز که ظالمان می‌گویند پروردگارا مدت کوتاهی ما را مهلت ده، تا
دعوت تو را بپذیریم، و از پیامبران پیروی کنیم... .(درخواست ستمگران برای تاخیر مرگشان هنگام نزول عذاب استیصال برای اطاعت از پیامبران، نشان می‌دهد که علت نزول عذاب بر آنها، عدم اطاعت از انبیا بوده است. برداشت، بر آن استوار است که مقصود از «یوم یاتیهم العذاب»، عذاب استیصال باشد.)
ستمگران زمانی که در قیامت با عذاب خداوند رو برو می شوند از خداوند مهلت می طلبند تا با
اطاعت از انبیا خود را از عذاب الهی رها کنند: «وانذر الناس یوم یاتیهم العذاب فیقول الذین ظـلموا ربنآ اخرنآ الی اجل قریب نجب دعوتک ونتبع
الرسل...» و مردم را از روزی که عذاب الهی به سراغشان می‌آید بترسان، آن روز که ظالمان می‌گویند پروردگارا مدت کوتاهی ما را مهلت ده، تا دعوت تو را بپذیریم، و از پیامبران پیروی کنیم... . (برداشت، مبتنی بر این است که مقصود از عذاب در آیه، عذاب
قیامت باشد.)
پیروی از شیوه زندگی پیامبران، استفاده از نعمت‌های الهی، داشتن کردار نیک و
پرستش خدای یگانه، سفارش اکید خداوند به یکایک امت‌ها است: «یـایها
الرسل کلوا من الطیبـت واعملوا صــلحا انی بما تعملون علیم• وان هـذه امتکم امة وحدة وانا ربکم فاتقون» ای پیامبران از غذاهای
پاکیزه بخورید و عمل صالح انجام دهید که من به آنچه انجام می‌دهید آگاهم. همه شما
امت واحدی هستید و من پروردگار شمایم از مخالفت
فرمان من بپرهیزید. (احتمال دارد در کلمه‌های «امتکم»، «ربکم» و «فاتقون»، مقصود از ضمیرها پیروان هر یک از پیامبران باشد. در این صورت و با توجه به
عطف این آیه به آیه یاد شده، معنای آن چنین می‌شود: ما همان گونه که شیوه زندگی را به یکایک پیامبران سفارش کردیم، به مردم نیز سفارش کردیم که به آنان اقتدا و از آیین آنان پیروی کنند و از تغییر و
تبدیل در آن یا اتخاذ شیوه دیگری غیر از آن بپرهیزند. گفتنی است که آیه بعدی، این
احتمال را تقویت میکند. )
خداوند متعال به
پیامبر اسلام صلی الله علیه وآله فرمان می دهد که به رهنمودهای انبیای گذشته اقتدا کند: «اولـئک الذین هدی الله فبهدهم اقتده...» آنها کسانی هستند که خداوند هدایتشان کرده پس به هدایت آنان
اقتدا کن... .(«اولـئک الذین هدی الله»، اشاره به انبیایی است که در آیات ۸۴ - ۸۷ مطرح شده‌اند.
)
نابودی و عذاب امت‌ها پیش از اتمام حجت، باعث اعتراضشان به فرستاده نشدن
پیامبری از سوی خدا برای اطاعت از آنان می شود: «ولو انآ اهلکنـهم بعذاب من قبله لقالوا ربنا لولا
ارسلت الینا
رسولا فنتبع ءایـتک من قبل ان نذل ونخزی» و اگر ما آنها را قبل از آن (قبل از نزول قرآن) با عذابی
هلاک میکردیم (در قیامت) میگفتند پروردگارا چرا برای ما
پیامبری نفرستادی تا از آیات تو پیروی کنیم پیش از آنکه ذلیل و
رسوا شویم. .
«ولولا ان تصیبهم مصیبة بما قدمت ایدیهم فیقولوا ربنا لولا
ارسلت الینا
رسولا فنتبع ءایـتک ونکون من المؤمنین» هرگاه ما پیش از فرستادن
پیامبری آنها را به خاطر اعمالشان مجازات میکردیم میگفتند پروردگارا چرا
رسولی برای ما نفرستادی تا آیات ترا پیروی کنیم و از مؤمنان باشیم؟ اگر به خاطر این امر نبود
مجازات آنها به جهت اعمالشان نیاز به
ارسال پیامبر هم نداشت! .
پیروی از انبیا، از ویژگی‌های مؤمنان است: «... والمؤمنون کل ءامن بالله...
ورسله لانفرق بین احد من
رسله وقالوا سمعنا واطعنا...» و همه مؤ منان (نیز)، به خدا و فرشتگان او و کتابها و فرستادگانش، ایمان آورده‌اند (و می‌گویند: ) ما در میان هیچ یک از پیامبران او، فرق نمی‌گذاریم (و به همه
ایمان داریم). و (مؤ منان) گفتند: «ما شنیدیم و اطاعت کردیم... .
هدف از
ارسال پیامبران، پیروی از آنان به اذن الهی است: «ومآ
ارسلنا من
رسول الا لیطاع باذن الله...» ما هیچ
پیامبری را نفرستادیم، مگر به این منظور که به فرمان خدا، از وی اطاعت شود ... .
خداوند متعال برای اطاعت
بنی اسرائیل از انبیا از ایشان
میثاق گرفت: «لقد اخذنا میثـق بنی اسرءیل وارسلنآ الیهم
رسلا کلما جآءهم
رسول بما لاتهوی انفسهم فریقا کذبوا وفریقا یقتلون» ما از بنی اسرائیل پیمان گرفتیم و
رسولانی به سوی آنها فرستادیم (ولی) هر زمان
پیامبری بر خلاف هوسها و تمایلات آنها می‌آمد عدهای را
تکذیب می‌کردند و جمعی را می‌کشتند. . ( جمله «و
ارسلنا الیهم
رسلا» می‌فهماند که مورد میثاق، اطاعت از
رسولان الهی است.)
تسلط متکبران و گردنکشان بر توده‌های مردم، مانع پیروی آنها از انبیا می شود: «وتلک عاد جحدوا بـایـت ربهم وعصوا
رسله واتبعوا امر کل جبار عنید» و این
قوم عاد بود که آیات پروردگارشان را
انکار کردند و
رسولان او را
معصیت نمودند و از فرمان هر ستمگر دشمن
حق پیروی کردند .
ستمگران هنگام رویاروئی با عذاب الهی، اطاعت از انبیا را سبب رهایی از عذاب استیصال خود می دانند و از خداوند مهلت می خواهند : «وانذر الناس یوم یاتیهم العذاب فیقول الذین ظـلموا ربنآ اخرنآ الی اجل قریب نجب دعوتک ونتبع
الرسل...» و مردم را از روزی که
عذاب الهی به سراغشان می‌آید بترسان، آن روز که ظالمان می‌گویند پروردگارا مدت کوتاهی ما را مهلت ده، تا دعوت تو را بپذیریم، و از پیامبران پیروی کنیم... .(برداشت، مبتنی بر این است که مقصود از عذاب در آیه، عذاب
استیصال باشد.)
پیروی از دستورهای انبیا، سبب
مصونیت از عذاب الهی در قیامت است: «وانذر الناس یوم یاتیهم العذاب فیقول الذین ظـلموا ربنآ اخرنآ الی اجل قریب نجب دعوتک ونتبع
الرسل اولم تکونوا اقسمتم من قبل ما لکم من زوال». و مردم را از روزی که عذاب الهی به سراغشان می‌آید بترسان، آن روز که ظالمان می‌گویند پروردگارا مدت کوتاهی ما را مهلت ده، تا دعوت تو را بپذیریم، و از پیامبران پیروی کنیم (اما به زودی این پاسخ را می‌شنوند که) مگر قبلا شما
سوگند یاد نکرده بودید که زوال و فنائی برای شما نیست؟! (بنابراین که مقصود از عذاب، عذاب قیامت باشد.)
«ولو انآ اهلکنـهم بعذاب من قبله لقالوا ربنا لولا
ارسلت الینا
رسولا فنتبع ءایـتک من قبل ان نذل ونخزی» و اگر ما آنها را قبل از آن (قبل از نزول
قرآن ) با عذابی هلاک میکردیم (در قیامت) میگفتند پروردگارا چرا برای ما
پیامبری نفرستادی تا از آیات تو پیروی کنیم پیش از آنکه
ذلیل و رسوا شویم. .
«ولولا ان تصیبهم مصیبة بما قدمت ایدیهم فیقولوا ربنا لولا
ارسلت الینا
رسولا فنتبع ءایـتک ونکون من المؤمنین» هرگاه ما پیش از فرستادن
پیامبری آنها را به خاطر اعمالشان مجازات میکردیم میگفتند پروردگارا چرا
رسولی برای ما نفرستادی تا آیات ترا پیروی کنیم و از مؤمنان باشیم؟ اگر به خاطر این امر نبود مجازات آنها به جهت اعمالشان نیاز به
ارسال پیامبر هم نداشت! .
«یوم تقلب وجوههم فی النار یقولون یــلیتنا اطعنا الله واطعنا
الرسولا» در آن روز که صورتهای آنها در آتش (
دوزخ ) دگرگون خواهد شد (از کار خود پشیمان می‌شوند و) می‌گویند اي کاش خدا و
پیامبر را
اطاعت کرده بودیم.
در قرآن کریم لزوم پیروی از پیامبران خدا، به دلیل هدایت یافتگی و
اخلاص آنان بیان شده است: «وجاء من اقصا المدینة رجل یسعی قال یـقوم اتبعوا المرسلین• اتبعوا من لایسـلکم اجرا وهم مهتدون» مردی (با ایمان) از نقطه دور دست شهر با شتاب فرا رسید، گفت: ای قوم من! از فرستادگان خدا پیروی کنید• از کسانی پیروی کنید که از شما اجری نمی‌خواهند و خود
هدایت یافته‌اند. .
مرکز فرهنگ و معارف قرآن، فرهنگ قرآن، ج۵، ص۴۳، برگرفته از مقاله «اطاعت از انبیا ».
