اصحاب یمین (قرآن)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
اصحاب يمين،
مؤمنان درست‌كار در
دنیا و دريافت‌كنندگان
نامه عمل با دست راست در قيامت‌اند. در اين مدخل از واژه‌هاى «اصحاب الميمنه»، «اصحاب اليمين»
و جمله «من أوتى كتابه بيمينه» استفاده شده است.
گروه قابل توجهى از امت اسلام در زمره
اصحاب یمین قرار داشتند:
• «لِّأَصْحَابِ الْيَمِينِ؛ اينها همه براى اصحاب يمين است».
• «ثُلَّةٌ مِّنَ الْأَوَّلِينَ؛ که گروهى از امت‌هاى نخستين‌اند».
• «وَثُلَّةٌ مِّنَ الْآخِرِينَ؛
و گروهى از امت‌هاى آخرين»!
(ثلة) در اصل به معنى قطعه مجتمع از پشم است، سپس به هر
جمعیت انبوه درهم فشرده گفته شده است،
و به این ترتیب گروه عظیمى از اصحاب الیمین از امت‌هاى گذشته هستند
و گروه عظیمى از امت
اسلام؛ چراکه در میان این است
صالحان و مؤمنان، بسیارند؛ هرچند پیشگامان آنها در قبول
ایمان نسبت به پیشگامان امم سابق با توجه به کثرت آن امت‌ها
و پیامبرانشان کمترند.
بعضى گفته‌اند این دو گروه هر دو از امت اسلام‌اند، گروهى از اولین آنها
و گروهى از آخرین آنها، ولى
تفسیر اول صحیح‌تر است.
معناى این
آیه از آنچه گذشت استفاده مى‌شود، احتیاج به توضیح مکرر ندارد، چیزى که در اینجا باید گفت این است که: از این
آیات استفاده مى‌شود اصحاب یمین در اولین
و آخرین جمعیتى کثیر هستند، به
خلاف سابقین مقربین که در اولین، بسیار بودند،
و در آخرین وعده‌اى کمتر.
ممكن است منظور از «اولين
و آخرين»، امت اسلام باشد. قابل ذكر است كه «ثلّة» به معناى جماعت كثير است.
گروه انبوهى از امت‌هاى پيشين در زمره اصحاب يمين قرار داشتند:
• «لِّأَصْحَابِ الْيَمِينِ؛ اينها همه براى اصحاب يمين است».
• «ثُلَّةٌ مِّنَ الْأَوَّلِينَ؛ که گروهى از امت‌هاى نخستين‌اند».
• «وَثُلَّةٌ مِّنَ الْآخِرِينَ؛
و گروهى از امت‌هاى آخرين»!
کلمه ((ثله) - به طورى که گفته‌اند - به معناى
جماعت بسیار انبوه است،
و مراد از کلمه (اولین) امت‌هاى گذشته انبیاى سلف است،
و مراد از کلمه آخرین امت اسلام است؛ چون معهود از
کلام خدا همین است، که هر جا سخن از اولین
و آخرین گفته منظورش از اولین، امت‌هاى گذشته،
و از آخرین امت اسلام است؛ مانند آیه‌اى که در همین
سوره مى‌آید
و مى‌فرماید: (انا لمبعوثون او اباونا الاولون قل ان الاولین
و الاخرین لمجموعون الى میقات یوم معلوم)، بنابراین معناى آیه مورد بحث شد که: مقربین از امت‌هاى گذشته جمعیت بسیارى بودند،
و از این امت
جمعیت کمترى.
با بیانى که گذشت این معنا روشن شد اینکه: بعضى از
مفسرین گفته‌اند مراد از اولین،
مسلمانان صدر اول اسلام،
و مراد از آخرین، مسلمانان آخر امت است، تفسیر صحیحى نیست.
اصحاب يمين در بهشت، از دليل ورود دوزخیان به
جهنم می‌پرسیدند:
• «إِلَّا أَصْحَابَ الْيَمِينِ؛ مگر «اصحاب يمين» (که نامه اعمالشان را به نشانه ايمان
و تقوايشان به دست راستشان مى‌دهند)!».
• «فِي جَنَّاتٍ يَتَسَائلُونَ؛ آنها در باغ‌هاى بهشت‌اند،
و سؤال مى‌کنند...».
• «عَنِ الْمُجْرِمِينَ؛ از مجرمان».
• «مَا سَلَكَكُمْ فِي سَقَرَ؛ چه چيز شما را به دوزخ وارد ساخت؟!».
اصحاب یمین در پرتو
ایمان و عمل صالح، غل
و زنجیرهاى
اسارت را شکسته‌اند،
و بى‌حساب وارد بهشت مى‌شوند.
در اینکه منظور از (اصحاب الیمین) در اینجا چه کسانى هستند؟ در میان مفسران گفت‌وگوست:
بعضى آن را به کسانى
تفسیر کرده‌اند که نامه اعمالشان به دست راستشان داده مى‌شود.
و بعضى آنها را مؤ‌منانى مى‌دانند که مطلقا
گناه ندارند،
و بعضى آن را اشاره به
فرشتگان دانسته‌اند،
و احتمالات دیگر.
ولى آنچه از
آیات مختلف قرآن برمى‌آید،
و شواهد
قرآنى دارد، همان معنى اول است، آنها کسانى هستند که داراى
ایمان و عمل صالح‌اند،
و اگر گناهان مختصرى داشته باشند، تحت الشعاع
حسنات آنهاست،
و به
حکم ان الحسنات یذهبن السیئات
اعمال نیکشان
اعمال بد را مى‌پوشاند، یا بدون حساب وارد
بهشت مى‌شوند
و یا اگر حسابى داشته باشند، سهل
و ساده
و آسان است؛ همان‌گونه که در آیه ۷
سوره انشقاق آمده است: فاما من اوتى کتابه بیمینه فسوف یحاسب حسابا یسیرا: اما کسى که نامه اعمالش به دست راست او داده شده حساب او آسان خواهد بود.
(قرطبى) مفسر معروف
اهل سنت از
امام باقر (علیه‌السلام) در
تفسیر این آیه نقل کرده است که فرمود: نحن
و شیعتنا اصحاب الیمین،
و کل من ابغضنا اهل البیت فهم المرتهنون: (ما
و شیعیانمان (اصحاب الیمین) هستیم،
و هر کس ما
اهل بیت را دشمن دارد در اسارت اعمال خویش است).
این
حدیث را مفسران دیگر از جمله در (
مجمع البیان)
و نویسنده
تفسیر (نور الثقلین) و بعضى دیگر ذیل آیات مورد بحث آورده‌اند.
سپس به گوشه‌اى از شرح حال (اصحاب الیمین)
و گروه مقابل آنها پرداخته مى‌افزاید: (آنها در باغ‌هاى پر نعمت
و با عظمت بهشت‌اند؛ در حالى که سؤال مى‌کنند ...) (فى جنات یتسائلون) (از گنهکاران ) (عن المجرمین).
مى‌گویند: چه چیز شما را به
دوزخ فرستاد؟! (ما سلککم فى سقر).
از این آیات به خوبى استفاده مى‌شود که رابطه میان
بهشتیان و دوزخیان به کلى قطع نمى‌گردد، بهشتیان مى‌توانند از
عالم خود وضع دوزخیان را مشاهده کنند،
و با آنها به گفت‌وگو پردازند.
اصحاب یمین در بهشت؛
اصحاب یمین در قیامت؛
پاداش اصحاب یمین؛
حسابرسی اصحاب یمین؛
نامه عمل اصحاب یمین.
مرکز فرهنگ و معارف قرآن، فرهنگ قرآن، ج۳، ص۴۶۴، برگرفته از مقاله «اصحاب یمین».
