اسماء بنت ابوبکر بن ابی قحافه
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
اَسْماء د ۳ق/۹۲م،
دختر ابوبکر بن ابی قحافه از
صحابه پیامبر (ص)، از نخستین گروندگان به
اسلام و
راوی نیز می‌باشد.
مشهور به ذات‌النطاقین. در ۷ پیش از
هجرت در
مکه زاده شد.
وی در
کودکی در
مکه به دعوت
پدر خویش
ابوبکر اسلام آورد و هجدهمین نفر از مسلمانان بود.
با
زبیربن عوّام ازدواج کرد و از او صاحب
فرزند شد،
عبدالله و
مصعب بن زبیر از مشهورترین فرزندان اویند.
اسماء از مسلمانانی بود که از
مکه به
مدینه هجرت کرد،
و در
جنگ یرموک نیز همراه زبیر بود،
اما پس از چندی از زبیر جدا شد و همراه
پسر خود عبدالله تا
قتل او، در مکه اقامت کرد،
اسماء پیش بند خویش دو پاره کرد و زاد و
توشه آنان را با آن بست و
پیامبر او را
دعا فرمود،
اما مردم شام که به
جنگ عبدالله بن زبیر آمده بودند، او را به
طعن «ابن ذات النطاقین» می‌خواندند و این
لقب را بر
مادر و پسر وی زشت می‌شمردند،
حجاج نیز عبدالله را بدین لقب طعن می‌زد که مورد اعتراض اسماء واقع شد، عبدالله خود با خواندن شعری از
ابوذؤیب هذلی به این لقب افتخار کرد
گفته‌اند که
آیه شریفه «لا یَنْهیکُم‌ُ اللّه‌ُ عَن‌ِ الَّذین‌َ لَم‌ْ یُقاتِلوُکُم‌ْ فِی الدّین‌ِ...»
وقتی نازل شد که
قتیله بنت عبدالعزی مادر اسماء با هدایایی نزد او رفت، اما اسماء به سبب نامسلمانی مادر از پذیرفتن هدایا و
اجازه ورود به
خانه خودداری کرد و در این باب از
پیامبر ص
سؤال کرد و پیامبر
اجازه داد.
از اسماء که
ابن حبان وی را در زمره ثقات برشمرده، ص۳، نزدیک به ۸
حدیث درباره
نماز،
حج،
زکات و مسائل اسلامی
روایت شده است.
کسانی چون
عبادبن عبدالله بن زبیر،
عروة بن زبیر،
ابن ابی ملیکه،
عبدالله بن عباس و
فاطمه بنت منذر از او روایت کرده‌اند.
اسماء
شعر نیز می‌سرود، اما تنها
بیت از او باقی مانده که در اصالت بیت از آن‌ها تردید است.
همچنین وی به تعبیر
رؤیا نیز آشنا بود و
سعید بن مسیب، یکی از معتبرترین معبّران، این
فن را از اسماء فرا گرفته بود.
وی بسیار زیست و پس از قتل پسرش عبدالله ناتوان و نابینا گشت.
در زمان
مرگ وی اختلاف است، ولی مسلم است که چند روزی پس از
قتل پسرش درگذشت.
(۱) ابن اثیر، علی، اسدالغابه، بیروت، ۳۷۷ق.
(۲) ابن اثیر، مبارک، جامع الاصول، به کوشش عبدالقادر ارنؤوط، بیروت، ۳۹۲ق/۹۷۳م.
(۳) ابن حبان، محمد، الثقات، حیدرآباد دکن، ۳۹۸ق/۹۷۸م.
(۴) ابن سعد، محمد، الطبقات الکبری، بیروت، دارصادر.
(۵) ابن عبدالبر، یوسف، الاستیعاب فی معرفة الاصحاب، به کوشش علی محمد بجاوی، قاهره، ۳۸۰ق/۹۶۰م.
(۶) ابن عبدربه، احمد، العقد الفرید، به کوشش احمد امین و دیگران، بیروت، ۴۰۲ق.
(۷) ابن عساکر، علی، تاریخ مدینة دمشق، به کوشش سکینه شهابی، دمشق، ۴۰۲ق/۹۸۱م.
(۸) ابن قتیبه، عبدالله، المعارف، به کوشش ثروت عکاشه، قاهره، ۳۸۸ق/۹۶۹م.
(۹) ابن منجویه، احمد، رجال صحیح مسلم، به کوشش عبدالله لیثی، بیروت، ۴۰۷ق/۹۸۷م.
(۱۰) ابونعیم اصفهانی، احمد، حلیة الاولیاء، قاهره، ۳۵۵ق/۹۳۳م.
(۱۱) احمد بن حنبل، مسند، قاهره، ۳۱۳ق.
(۱۲) بخاری، محمد، صحیح، استانبول، المکتبة الاسلامی.
(۱۳) بسوی، یعقوب، المعرفة و التاریخ، به کوشش اکرم ضیاء عمری، ۳۹۴ق/۹۷۴م.
(۱۴) ذهبی، محمد، تاریخ الاسلام، قاهره، ۳۶۸م.
(۱۵) زبیری، مصعب، نسب قریش، به کوشش لوی پرووانسال، قاهره، ۹۵۳م.
(۱۶) شوکانی، محمد، درّ السحابة فی مناقب القرابة و الصحابة، به کوشش حسین بن عبدالله عمری، دمشق، ۴۰۴ق/۹۸۴م.
(۱۷) فواز عاملی، زینب، الدر المنثور فی طبقات ربات الخدور، بیروت، دارالمعرفه.
(۱۸) قرآن کریم.
(۱۹) کحاله، عمررضا، اعلام النساء، بیروت، ۴۰۴ق/۹۸۴م.
(۲۰) کلبی، هشام، جمهرة النسب، به کوشش ناجی حسن، بیروت، ۴۰۷ق/۹۸۶م.
(۲۱) نووی، محیی‌الدین، تهذیب الاسماء و اللغات، قاهره، ادارة الطباعة المنیریه.
(۲۲) ونسینک، آرنت یان، المعجم المفهرس لالفاظ الحدیث النبوی، استانبول، ۹۸۸م.
دانشنامه بزرگ اسلامی، مرکز دائرة المعارف بزرگ اسلامی، برگرفته از مقاله «اسماء»، ج۸، ص۳۴۵۵.
