ارتداد (اصطلاحات نظامی)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
ارتداد، اصطلاحی در
فقه نظامی به معنای برگشتن از
دین و
کفر بعد از
اسلام است و به کسی که از قبل
مسلمان بوده و بعد
کافر شده،
مرتد می‌گویند. مرتد بر دو قسم است: فطری و ملّی که هرکدام
احکام خاص خود را دارند.
ارتداد در لغت به معنی برگشتن و بازگشت است.
در اصطلاح فقهای اسلام، برگشتن از دین و کافر شدن و کفر بعد از اسلام است و به کسی که از قبل مسلمان بوده و بعد کافر شده، مرتد می‌گویند.
ریشه آن در
قرآن این‌گونه آمده است:
«وَ مَنْ
یَرْتَدِدْ مِنْکُمْ عَنْ دینِهِ فَیَمُتْ وَ هُوَ کافِرٌ فَاولئِکَ حَبِطَتْ اعْمالُهُمْ فِی الدُّنْیا وَالْاخِرَةِ وَاولئِکَ اصْحابُ النَّارِ هُمْ فیها خالِدُونَ؛ هرکس از شما از دینش (اسلام) برگردد و مرتد شود، پس بمیرد در حالی که کافر شده است؛ اعمال چنین کسانی در
دنیا و
آخرت تباه و
باطل است، و اینان گرفتار آتشند و در
جهنم جاویدان خواهند بود.»
مرتد بر دو قسم است: فطری و ملّی.
مرتد فطری به کسی گفته می‌شود که در حال انعقاد نطفه‌اش، پدر یا مادرش یا هر دوی آنها مسلمان بوده و بعد از بالغ شدن اظهار اسلام کرده و سپس از دین اسلام خارج شده است.
مرتد ملّی به کسی می‌گویند که درحال
انعقاد نطفه، پدر و مادرش کافر بوده‌اند و بعد از بالغ شدن اظهار کفر نموده، سپس اسلام اختیار کرده و بعد از آن دو باره به کفر برگشته است.
چگونه کفر محقق می‌شود؟ کفر به چند صورت تحقق می‌یابد: به نیّت، به زبان و به کردار.
کفر به نیت عبارت است از تصمیم بر کفر در زمان آینده، حتّی
تردید در
مبدا جهان آفرینش و یا رسالت رسول الله (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) نیز کفرآور است.
کفر زبانی آن است که با زبان
خدا را
انکار کند و یا رسالت
انبیاء الهی را
تکذیب نماید و یا حلالی را
حرام شمارد و یا حرامی را
حلال بداند و یا یکی از
واجبات دین اسلام را مانند
نماز،
روزه و... منکر شود. خلاصه معیار کلّی، انکار یکی از
ضروریات دین است، در صورتی که این انکار به تکذیب رسالت برگردد. ناگفته نماند که چه از روی
عناد باشد و چه از روی
اعتقاد یا
تمسخر فرقی نمی‌کند.
کفر عملی به انجام عملی صریح و
توهین کننده به شریعت مقدس اطلاق می‌شود که دلالت برانکار شریعت اسلام داشته باشد، مانند زیرپاگرفتن قرآن،
اسماءالله، نام
پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم)، اسامی
معصومین (علیهم‌السّلام)،
کتاب‌های مقدس و کتاب‌های فقهی و یا آتش زدن آنها.
(برای توضیحات بیشتر می‌توانید به مقاله کافر رجوع کنید.
)
ابن سنان از
امام صادق (علیه‌السّلام) چنین روایت کرده است:
«مَنْ شَکَّ فِی‌اللَّهِ تَعالی اوْ فی رَسُولِهِ صَلَّی اللَّهُ عَلَیْهِ وَ آلِهِ فَهُوَ کافِرٌ؛ هر کس در وجود خداوند متعال و یا رسالت پیامبرش (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم)
تردید کند، کافر است.»
ارتداد چه فطری و چه ملّی باید شرایط زیر را دارا باشد:
۱- بلوغ
۲- عقل
۳- اختیار
۴- قصد
اسلامِ مرتد فطری در ظاهر قبول نمی‌شود. اگر مرتد، مرد باشد کشته می‌شود.
پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) فرمود: «مَنْ بَدَلَ دینَهُ فَاقْتُلُوهُ؛ هرکس اسلام را به کفر تبدیل کرد، او را بکشید.»
و همسرش از او جدا می‌شود و نکاحش- بدون
طلاق-
فسخ می‌شود و
عدّه وفات می‌گیرد، سپس اگر بخواهد ازدواج می‌کند و اموال مرتد که در
وقت ارتداد مال او بوده بعد از ادای دیون او، بین ورثه‌اش تقسیم می‌شود؛ مانند
میّت.
و اگر مرتد فطری زن باشد، به
قتل نمی‌رسد. بلکه به زندان ابد می‌افتد و در اوقات نمازها زده می‌شود و در معیشت براو تنگ گرفته می‌شود و توبه‌اش قبول می‌شود، پس اگر
توبه نماید از زندان آزاد می‌شود.
مرد مرتد ملّی توبه داده می‌شود، پس اگر خودداری کرد، کشته می‌شود، و
احوط آن است که سه روز از او بخواهند که توبه نماید (و اگر توبه نکرد) در روز چهارم کشته می‌شود.
•
جمعی از نویسندگان، پژوهشکده تحقیقات اسلامی، اصطلاحات نظامی در فقه اسلامی، ص۱۳.
