• خواندن
  • نمایش تاریخچه
  • ویرایش
 

اراده انشایی

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف


اراده انشایی به ابراز اراده حقیقی در عالم اعتبار اطلاق می‌شود.


اراده انشایی، مقابل اراده حقیقی بوده و به معنای ابراز اراده حقیقی در عالم اعتبار و مفهوم ، از طریق الفاظ ( ماده امر (ا - م - ر) یا صیغه افعل ) می‌باشد؛ به این بیان که اراده حقیقی، یعنی شوق مؤکد نسبت به مطلوب که به دنبال آن، یا خود شخص برای تحصیل مطلوب حرکت می‌کند و یا این که این شوق، او را به انشای امر وا می‌دارد تا دیگری را برای تحصیل مطلوب برانگیزد؛ صورت اخیر را اراده انشایی می‌گویند؛ برای مثال، شخص تشنه ، برای به دست آوردن آب ، یا خودش حرکت می‌کند، یا این که این اراده حقیقی را در قالب الفاظی ابراز می‌نماید و دیگری را روانه می‌کند تا برای او آب بیاورد.
[۱] منتهی الاصول، بجنوردی، حسن، ج۱، ص۱۱۷.
[۲] سیری کامل در اصول فقه، فاضل لنکرانی، محمد، ج۱، ص۵۶۸.

به اعتقاد امام‌ خمینی اساساً واقعیتی به نام اراده انشائی وجود ندارد و بر این باور است که نمی‌توان همواره برای امور تکوینی، یک فرد اعتباری قرارداد. البته عقلاء مطابق با برخی از امور تکوینی، اموری را اعتبار کرده تا نیازهای شخصی و اجتماعی خود را تحصیل کنند مانند اعتبار زوجیت و ملکیت، اما نمی‌توان برای آسمان و زمین نیز، مصادیق اعتباری قرار داد و از آن با تعابیری چون «آسمان اعتباری» یا «زمین اعتباری» یاد کرد.
[۳] خمینی، روح‌الله، الطلب و الاراده، ص۲۷، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، ۱۳۷۹.    
[۴] خمینی، روح‌الله، تنقیح الاصول، ج۱، ص۲۰۹، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، ۱۳۷۸.    
برخی علما و‌اندیشمندان معتقدند طلب حقیقی از حیث مفهوم و مصداق با اراده حقیقی یکی است و طلب انشائی مفهوماً و مصداقاً با اراده انشائی اتحاد دارد و بر این اعتقادند که هر یک از مرتبه حقیقی طلب و اراده، غیر از مرتبه انشائی آن دو است.
امام‌ خمینی سه‌ نکته را متوجه این مطلب کرده‌ است.
۱- به اعتقاد ایشان اراده در تمام افعال انسانی از جمله اوامر امتحانی، ثابت است.
۲- نمی‌توان برای امور اعتباری مانند اراده انشائی واقعیتی دانست.
۳- تعدد طلب و اراده، غیرممکن است راه‌حل برخی علما و‌اندیشمندان در تنزل دعوا به یک نزاع لفظی حقیقتاً مشکلی را حل نمی‌کند و توهم دستیابی به صلح میان اشاعره و معتزله از اموری است که راهی به آن نیست.
[۵] خمینی، روح‌الله، تنقیح الاصول، ج۱، ص۲۰۹، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، ۱۳۷۸.    
به باور امام‌ خمینی هر یک از طلب و اراده دارای دو قسم‌اند: حقیقی و انشائی، بااین‌حال معنای انصرافی از استعمال بدون قرینه لفظ «اراده» همان معنای حقیقی است و معنای انصرافی از استعمال بدون قرینه لفظ «طلب» همان معنای انشائی است و این سبب تغایر طلب و اراده نمی‌شود.
[۶] خمینی، روح‌الله، تنقیح الاصول، ج۱، ص۲۰۹، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، ۱۳۷۸.    


۱. ↑ منتهی الاصول، بجنوردی، حسن، ج۱، ص۱۱۷.
۲. ↑ سیری کامل در اصول فقه، فاضل لنکرانی، محمد، ج۱، ص۵۶۸.
۳. ↑ خمینی، روح‌الله، الطلب و الاراده، ص۲۷، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، ۱۳۷۹.    
۴. ↑ خمینی، روح‌الله، تنقیح الاصول، ج۱، ص۲۰۹، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، ۱۳۷۸.    
۵. ↑ خمینی، روح‌الله، تنقیح الاصول، ج۱، ص۲۰۹، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، ۱۳۷۸.    
۶. ↑ خمینی، روح‌الله، تنقیح الاصول، ج۱، ص۲۰۹، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، ۱۳۷۸.    


• فرهنگ‌نامه اصول فقه، تدوین توسط مرکز اطلاعات و مدارک اسلامی، ص۱۴۱، برگرفته از مقاله «اراده انشایی».    
• دانشنامه امام خمینی، تهران، موسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، ۱۴۰۰ شمسی.


رده‌های این صفحه : دیدگاه های کلامی امام خمینی
جعبه ابزار