ادنی (مفردات‌قرآن)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
اَدْنَى (به فتح همزه و سکون دال) از
واژگان قرآن کریم به معنای نزدیک‌تر یا پست‌تر است.
أَدْنَى ممكن است
اسم تفضیل باشد از دَنِی و دَنَاءَة كه به معنى پستى و خسّت است. در اين صورت معنى آن پست‌تر و خسيس‌تر است. و نيز از دنوّ می‌آيد كه به معنى نزديک‌تر است.
آيه زير از قسم اوّل (به معنای پست‌تر) است:
(قالَ أَ تَسْتَبْدِلُونَ الَّذِي هُوَ أَدْنى بِالَّذِي هُوَ خَيْرٌ ...) يعنى «گفت آيا می‌خواهيد عوض بگيريد آن‌چه را پست‌تر است با آن‌چه بهتر است...»
دانشمندان می‌گويند: پروتئين حيوانى بر پروتئين نباتى برترى دارد و از هر حيث براى سوخت و جذب بدن سازگار است و پروتئين نباتى به تنهائى كافى نيست. شايد علّت همين است كه منّ و سلوى در آيه خير و حبوبات و خيار
ادنى خوانده شده است و شايد علّت
ادنى بودن خواسته‌هاى آنها است كه پى اسباب شهوانى بودند بر خلاف من و سلوى كه غذاى ساده‌اى بود و به شهوترانى سوق نمی‌كرد. ممكن است آيه
(وَرِثُوا الْكِتابَ يَأْخُذُونَ عَرَضَ هذَا الْأَدْنى) نيز به همين معنى باشد يعنى «می‌گيرند متاع اين زندگى را كه نسبت به زندگى آخرت پست‌تر و نا چيزتر است.»
آن در آيات ديگر به معنى نزديک‌تر است .مثل
(ذلِكَ أَدْنى أَنْ يَأْتُوا بِالشَّهادَةِ عَلى وَجْهِها) يعنى «اين نزديک‌تر است به آن كه گواهى را به طور صحيح ادا كنيد.»
(غُلِبَتِ الرُّومُ • فِي أَدْنَى الْأَرْضِ ...) «ما بين
روم و ايرانيان در نواحى
شام كه نزديک به
حجاز بود جنگ در گرفت روميان مغلوب شدند.»
ظاهرا مراد از «
أَدْنَى الْأَرْضِ» نزديک‌ترين محلّ به حجاز است. در
المیزان گفته: ظاهرا مراد از ارض، ارض حجاز و لام آن براى عهد است.
(وَ لَنُذِيقَنَّهُمْ مِنَ الْعَذابِ الْأَدْنى دُونَ الْعَذابِ الْأَكْبَرِ لَعَلَّهُمْ يَرْجِعُونَ) (به آنان از
عذاب نزديک دنيا پيش از
عذاب بزرگ آخرت مى‌چشانيم، شايد بازگردند.)
عذاب ادنى عذاب دنيوى است كه براى
انذار و
تنبیه است و آن به آدميان نزديک‌تر است و
عذاب اكبر ظاهرا
عذاب اخروى است.
(ما يَكُونُ مِنْ نَجْوى ثَلاثَةٍ إِلَّا هُوَ رابِعُهُمْ وَ لا خَمْسَةٍ إِلَّا هُوَ سادِسُهُمْ وَ لا أَدْنى مِنْ ذلِكَ وَ لا أَكْثَرَ إِلَّا هُوَ مَعَهُمْ) ادنى در اين آيه به معنى اقلّ به كار رفته و با اكثر مقابل افتاده است. يعنى «هيچ راز گوئى سه كس نيست مگر آنكه خدا چهارم آنهاست و نه پنج كس مگر آنكه خدا ششم آنهاست و نه كمتر از آن و نه بيشتر از آن مگر آنكه خدا با آنهاست.»
•
قرشی بنایی، علی‌اکبر، قاموس قرآن، برگرفته از مقاله «دنی»، ج۲، ص۳۶۰.
