• خواندن
  • نمایش تاریخچه
  • ویرایش
 

احمد بن داود جرجانی

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف


مقالات مرتبط: احمد بن داود جرجانی (مقاله‌دوم).


جُرْجانی، ابویحیی احمد بن داوود فزاری، فقیه، متکلم و محدث سدۀ ۳ق/۹م می‌باشد.


نسبش به فزارة بن ذبیان، از قبیله غطفان می‌رسد.
[۱] بروجردی، علی‌اصغر، ج۲، ص۱۸۷، طرائف المقال، به کوشش مهدی رجایی، قم، ۱۴۱۰ق/۱۹۸۹م.    
تاریخ ولادت و وفات وی مانند دیگر جزئیات زندگی‌اش روشن نیست.

او نخست بر مذهب اهل حدیث بود، اما پس از چندی به تشیع گرایید. برخی جرجانی را از اصحاب امام محمد تقی جواد علیه‌السلام (۲۲۰ق/۸۳۵ م) دانسته‌اند
[۲] ابن شهر آشوب، محمد، ج۳، ص۴۸۸، مناقب آل ابی‌طالب، نجف، ۱۳۷۵ق/۱۹۵۶م.    
[۳] مجلسی، محمدباقر، ج۵۰، ص۱۰۶، بحارالانوار، بیروت، ۱۴۰۳ق/۱۹۸۳م.    
اما شیخ طوسی یک بار او را از اصحاب امام هادی علیه‌السلام با نام ابویحیی جرجانی به شمار آورده،
[۴] طوسی، محمد، ج۱، ص۴۲۶، رجال، به کوشش محمدصادق بحرالعلوم، نجف، ۱۳۸۱ق/۱۹۶۱م.
و بار دیگر نام وی را در زمرۀ آنانی که از امامی روایت نکرده‌اند، ذکر کرده است.
[۵] طوسی، محمد، ج۱، ص۴۵۶، رجال، به کوشش محمدصادق بحرالعلوم، نجف، ۱۳۸۱ق/۱۹۶۱م.


بنا بر روایات، در دورۀ حکومت محمد بن طاهر خزاعی، امیرخراسان (د ح۲۹۸ق/۹۱۱م)، محمد بن یحیی رازی، ابن‌ بغوی و ابراهیم بن صالح از فقهای سنی آن دوره نزد امیر شکایت بردند که جرجانی ‌حدیثی را که محمد بن یحیی از عمر بن خطاب نقل کرده است، به عمر بن شاکر نسبت داده‌، و به خلیفه دوم مسلمین اهانت روا داشته است. در پی آن محمد بن طاهر دستور داد جرجانی را شکنجه کنند و به دار کشند. سرانجام وی در حضور فقها برای اثبات ادعایش دو شاهد معرفی کرد که تنها یکی از آنان شهادت داد و شاهد دیگر، ابوعبدالله مروزی ، به سبب حضور محمد بن یحیی حقیقت را کتمان کرد،
[۶] طوسی، محمد، ج۱، ص۸۰-۸۱، الفهرست، به کوشش جواد قیومی، قم، ۱۴۱۷ق/۱۹۹۶م.    
اما میرداماد بر آن است که این شخص ابوعبدالله بزوفری بود، زیرا مروزی در ۴۰۵ق/۱۰۱۴م وفات یافته است، از این‌رو، نمی‌تواند معاصر جرجانی باشد
[۷] میرداماد، محمدباقر، ج۱، ص۷۹-۸۰، الرواشح السماویة، قم، ۱۴۰۵ق/۱۹۸۴م.    
البته پس از آن مجلس فرد دیگری که جرجانی را می‌شناخت، بر صدق این مدعا گواهی داد و جرجانی از مجازات رهایی یافت.
[۸] طوسی، محمد، ج۱، ص۸۱، الفهرست، به کوشش جواد قیومی، قم، ۱۴۱۷ق/۱۹۹۶م.    


از آثار وی که بیش‌تر در رد حشویه و فنون احتجاجات بر ضد مخالفان است، جز نامی باقی نمانده است:
استنباط الحشویة؛ الاوائل؛ التسویة، که در آن به خطای کسانی می‌پردازد که ازدواج عرب را با موالی تحریم می‌کنند؛ التفویض؛ خلاف عمر بروایة الحشویة؛ الرد علی الاخبار الکاذبة؛ الرد علی الحنبلی؛ الرد علی الشجری؛ الصهاکی، طلاق المجنون؛ الغوغاء من اصناف الامة من المرجئة و القدریة و الخوارج؛ فضائح الحشویة؛ فی نکاح السکران؛ المتعة و الرجعة و المسح علی الخفین و طلاق المتعة؛ محنة النائبة، که به وصف مذاهب حشویه و فضایح آنان می‌پردازد؛ مفاخر البکریة و العمریة؛ و مناظرة الشیعی و المرجئی، که دربارۀ مسح بر کفش به هنگام وضو ست.
[۹] طوسی، محمد، ج۱، ص۸۱، الفهرست، به کوشش جواد قیومی، قم، ۱۴۱۷ق/۱۹۹۶م.    



(۱) ابن شهر آشوب، محمد، مناقب آل ابی‌طالب، نجف، ۱۳۷۵ق/۱۹۵۶م.
(۲) بروجردی، علی‌اصغر، طرائف المقال، به کوشش مهدی رجایی، قم، ۱۴۱۰ق/۱۹۸۹م.
(۳) طوسی، محمد، رجال، به کوشش محمدصادق بحرالعلوم، نجف، ۱۳۸۱ق/۱۹۶۱م.
(۴) طوسی، محمد، الفهرست، به کوشش جواد قیومی، قم، ۱۴۱۷ق/۱۹۹۶م.
(۵) مجلسی، محمدباقر، بحارالانوار، بیروت، ۱۴۰۳ق/۱۹۸۳م.
(۶) میرداماد، محمدباقر، الرواشح السماویة، قم، ۱۴۰۵ق/۱۹۸۴م.

۱. ↑ بروجردی، علی‌اصغر، ج۲، ص۱۸۷، طرائف المقال، به کوشش مهدی رجایی، قم، ۱۴۱۰ق/۱۹۸۹م.    
۲. ↑ ابن شهر آشوب، محمد، ج۳، ص۴۸۸، مناقب آل ابی‌طالب، نجف، ۱۳۷۵ق/۱۹۵۶م.    
۳. ↑ مجلسی، محمدباقر، ج۵۰، ص۱۰۶، بحارالانوار، بیروت، ۱۴۰۳ق/۱۹۸۳م.    
۴. ↑ طوسی، محمد، ج۱، ص۴۲۶، رجال، به کوشش محمدصادق بحرالعلوم، نجف، ۱۳۸۱ق/۱۹۶۱م.
۵. ↑ طوسی، محمد، ج۱، ص۴۵۶، رجال، به کوشش محمدصادق بحرالعلوم، نجف، ۱۳۸۱ق/۱۹۶۱م.
۶. ↑ طوسی، محمد، ج۱، ص۸۰-۸۱، الفهرست، به کوشش جواد قیومی، قم، ۱۴۱۷ق/۱۹۹۶م.    
۷. ↑ میرداماد، محمدباقر، ج۱، ص۷۹-۸۰، الرواشح السماویة، قم، ۱۴۰۵ق/۱۹۸۴م.    
۸. ↑ طوسی، محمد، ج۱، ص۸۱، الفهرست، به کوشش جواد قیومی، قم، ۱۴۱۷ق/۱۹۹۶م.    
۹. ↑ طوسی، محمد، ج۱، ص۸۱، الفهرست، به کوشش جواد قیومی، قم، ۱۴۱۷ق/۱۹۹۶م.    


دانشنامه بزرگ اسلامی، مرکز دائرة المعارف بزرگ اسلامی، برگرفته از مقاله «جرجانی»، ج۱۷، شماره۶۴۸۸.    


رده‌های این صفحه : اصحاب امام هادی | تراجم | رجال | محدثین
جعبه ابزار