ابوطالب عبدالمحسن خفیفی ابهری
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
ابوطالب خفیفی ابهری، ملقب به امام الحرمین، مدفون در
قبرستان ابوطالب است.
ابوطالب عبدالمحسن (فرامرز
) بن
ابی عمید خفیفی (رجب۵۵۶ ـ صفر۶۲۴ق.)
از فقیهان بزرگ
شافعی و محدثان مورد وثوق و مشایخ
صوفیه است.
او در شهرستان ابهر، نزدیک
زنجان زاده شد. گویا از نسل عرب ساکن ابهر بود که او را به
لقب «خفیفی» خوانده‌اند که منسوب به بنی خفیف، تیره‌ای از
قبیله قضاعه است و گاه به
تصحیف ، آن را «حنفی» نوشته‌اند.
ابوطالب سماع حدیث را در ابهر آغاز کرد و با مسافرت به شهرهای
بغداد ،
همدان ،
دمشق ،
قاهره ،
اسکندریه ،
مکه و واسط بر اندوخته حدیثی خود افزود و از
مشایخ صوفیه نیز در این مناطق بهره برد.
او در همدان
فقه شافعی را نزد
ابوالقاسم قزوینی (م. ۵۸۷ق.) آموخت و آن را در بغداد نزد
محمد بن علی نوقانی (م. ۵۹۲ق.)
کامل کرد. در
اصفهان به دست ابوموسی مدینی (م. ۵۸۱ق.)
خرقه پوشید.
نیز از ابوبکر عبدالله بن منصور بن باقلانی (م. ۵۹۳ق.)
دانشمند و فقیه شافعی بهره برد.
در سال ۵۸۶ق. در محاصره شهر عکا با صلاح الدین ایوبی (م. ۵۸۹ق.)
که با صلیبیان می‌جنگید، همراه شد
و سپس در رباط خلیفه در بغداد ساکن و اقامت
جماعت صوفیان این
خانقاه را عهده دار شد.
در سال‌های اقامت در بغداد، هر سال به نیابت خاتون خلیفه عباسی به
حج می‌رفت.
آن گاه راهی
حجاز گشت و تا پایان عمر به برپایی مجالس
حدیث در
مدینه و
مکه و
مسجد خیف در منا
پرداخت و
امامت جماعت
مقام ابراهیم در
مسجدالحرام را عهده دار شد.
ابوطالب خفیفی ۴۰ بار حج گزارد و اهل روزه‌های پیاپی،
عبادت و شب زنده داری بسیار بود. او را به سبب آگاهی فراوان از کلام و حالات مشایخ صوفیه و
اتقان و حفظ حدیث ستوده‌اند.
او در مکه در رباط مراغی ساکن بود و در همین شهر درگذشت.
آرامگاه او در مکه، در
قبرستان معلات (
ابوطالب) معروف به
قبر امام الحرمین است. این را قرینه‌ای بر
شهرت او به لقب «امام الحرمین» به شمار آورده و مزارش را از مکان‌های برآورده شدن حاجت و استجابت
دعا دانسته‌اند.
(۱) الاعلام، الزرکلی (م. ۱۳۹۶ق.) ، بیروت، دار العلم للملایین، ۱۹۹۷م.
(۲) الانساب، عبدالکریم السمعانی (م. ۵۶۲ق.) ، به کوشش عبدالرحمن، حیدرآباد، دائرة المعارف العثمانیه، ۱۳۸۲ق.
(۳) البدایة و النهایه، ابن کثیر (م. ۷۷۴ق.) ، بیروت، مکتبة المعارف.
(۴) بغیة
الطلب فی تاریخ حلب، عمر بن العدیم (م. ۶۶۰ق.) ، به کوشش زکار، بیروت، دار الفکر.
(۵) تاریخ ابن خلدون، ابن خلدون (م. ۸۰۸ق.) ، به کوشش خلیل شحاده، بیروت، دار الفکر، ۱۴۰۸ق.
(۶) تاریخ الاسلام و وفیات المشاهیر، الذهبی (م. ۷۴۸ق.) ، به کوشش عمر عبدالسلام، بیروت، دار الکتاب العربی، ۱۴۱۰ق.
(۷) تاریخ بغداد، الخطیب البغدادی (م. ۴۶۳ق.) ، به کوشش عبدالقادر، بیروت، دار الکتب العلمیه، ۱۴۱۷ق.
(۸) التحفة اللطیفه، شمس الدین السخاوی (م. ۹۰۲ق.) ، قاهره، دار الثقافه، ۱۳۹۹ق.
(۹) سیر اعلام النبلاء، الذهبی (م. ۷۴۸ق.) ، به کوشش گروهی از محققان، بیروت، الرساله، ۱۴۱۳ق.
(۱۰) شذرات الذهب، عبدالحی بن عماد (م. ۱۰۸۹ق.) ، بیروت، دار الفکر، ۱۴۰۹ق.
(۱۱) الضوء اللامع، شمس الدین السخاوی (م. ۹۰۲ق.) ، بیروت، دار مکتبة الحیاة.
(۱۲) طبقات الشافعیة الکبری، تاج الدین السبکی (م. ۷۷۱ق.) ، به کوشش الطناحی و عبدالفتاح، هجر للطباعة و النشر، ۱۴۱۳ق.
(۱۳) غایة النهایة فی طبقات القراء، محمد بن محمد بن الجزری (م. ۸۳۳ق.) ، مکتبة ابن تیمیه.
(۱۴) لب اللباب فی تحریر الانساب، السیوطی (م. ۹۱۱ق.) ، بیروت، دار صادر.
(۱۵) المختصر المحتاج الیه من تاریخ الحافظ، الدبیثی الذهبی (م. ۷۴۸ق.) ، بیروت، دار الکتب العلمیه، ۱۴۰۵ق.
دانشنامه حج و حرمین شریفین، برگرفته از مقاله «ابوطالب خفیفی ابهری»، تاریخ بازیابی ۱۴۰۰/۱/۲۶.
