أَمْن (مفردات‌قرآن)

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف

---

أَمْن (به فتح الف و سکون میم)، أَمان (به همزه مفتوح) و أَمانَة ( به همزه مفتوح و فتح نون) از واژگان قرآن کریم به معنای ایمنی،
خاطر جمع بودن و آرامش قلب است.
هر سه معنای واحدی دارند.
مشتقات أَمْن که در آیات قرآن آمده عبارتند از:

---

أَمْن ، أَمانَة و أَمان به معنای ايمنى، آرامش قلب و خاطر جمع بودن است و در اصل به یک معنی‌اند.
آمَنَ‌ به معنای خاطر جمع، کسی که در او ایمنی است و یا شهری که ایمن است‌.
أَمین‌ در لغت به معنی فاعل و مفعول (آمِن‌ مَاْمُون‌) هر دو آمده است.
أَمانَت را از آن جهت امانت گویند که شخص امانت‌گذار از خیانت آن‌که امانت پیش اوست مطمئن و ایمن است‌.
مؤمن از فعل امن است. این فعل اگر متعدّی بنفسه باشد به معنی ایمنی دادن است.
مؤمن که از اسماء حسنی است از همین فعل به معنای ایمنی دهنده است.
ایمان‌ به معنای تسلیم توام با اطمینان خاطر است.

---

به مواردی از أَمْن ، أَمانَة و أَمان که در قرآن به‌ کار رفته است، اشاره می‌شود:

۲.۱ - أَمِنَ (آیه ۲۸۳ سوره بقره)

(فَإِنْ أَمِنَ بَعْضُكُم بَعْضًا)
«اگر بعضی از شما به بعضی خاطر جمع باشد.»

۲.۲ - أَفَأَمِنَ (آیه ۹۷ سوره اعراف)

(أَفَأَمِنَ أَهْلُ الْقُرَى أَن يَأْتيَهُمْ بَأْسُنا بَياتًا وَ هُمْ نآئِمُونَ)
«آیا اهل شهرها ایمن هستند که عذاب ما شبانه آنگاه که در خوابند به سوی آن‌ها بیاید.»

۲.۳ - أَمْنًا (۱۲۵ سوره بقره)

(وَ إِذْ جَعَلْنا الْبَيْتَ مَثابَةً لِّلنّاسِ وَ أَمْنًا)
«خانه‌ کعبه را برای مردم مرجع و ایمنی قرار دادیم‌.»

۲.۴ - آمِنًا (آیه ۹۷ سوره آل‌عمران)

(وَ مَن دَخَلَهُ كانَ آمِنًا)
(و هر كس داخل آن حرم شود در امان خواهد بود.)

۲.۵ - آمِنًا (آیه ۱۲۶ سوره بقره)

(رَبِّ اجْعَلْ هََذا بَلَدًا آمِنًا)
(پروردگارا! اين سرزمين را شهر امنى قرار ده.)

۲.۶ - أَمَنَةً ( آیه ۱۱ سوره انفال)

(إِذْ يُغَشِّيكُمُ النُّعَاسَ أَمَنَةً مِّنْهُ)
( يادآوريد هنگامى را كه خواب سبكى كه مايه آرامش بود از سوى خدا، شما را فرا گرفت.)

۲.۷ - اَمینٌ‌ (آیه ۶۸ سوره اعراف)

(وَ اَنا لَکُمْ ناصِحٌ‌ اَمینٌ‌)
(و من خيرخواه امينى براى شما هستم.)

۲.۸ - أَمينٌ (آیه ۱۰۷ سوره شعراء)

(إِنّی لَكُمْ رَسُولٌ أَمينٌ)
(به يقين من براى شما پيامبرى امين هستم.)

۲.۹ - أَمينٍ (آیه ۵۱ سوره دخان)

(إِنَّ الْمُتَّقينَ فی مَقامٍ أَمينٍ)
(ولى پرهيزگاران در جايگاه امنى قرار دارند.)

۲.۱۰ - الْأَمينِ ( آیه ۳ سوره تین)

(وَ هَذا الْبَلَدِ الْأَمينِ)
(و سوگند به اين شهر امن مکّه.)

۲.۱۱ - آمَنَهُم (آیه ۴ سوره قریش)

(وَ آمَنَهُم مِّنْ خَوْفٍ )
«آنها را از ترس ایمن گردانید.»

۲.۱۲ - الْمُؤْمِنُ (آیه ۲۳ سوره حشر)

(لا إِلَهَ إِلّا هُوَ الْمَلِكُ الْقُدُّوسُ السَّلامُ الْمُؤْمِنُ)
(معبودی جز او نيست، حاكم و مالك اوست، از هر عيب منزّه است، به كسى ستم نمى‌كند، امنيّت‌بخش است.)

۲.۱۳ - آمَنَ (آیه ۲۸۵ سوره بقره)

(كُلٌّ آمَنَ بِاللّهِ)
(و همه مؤمنان نيز، به خدا ايمان آورده‌اند.)

۲.۱۴ - فَآمَنَ (آیه ۲۶ سوره عنکبوت)

(فَآمَنَ لَهُ لُوطٌ)
(و لوط به او (ابراهیم‌) ايمان آورد.)

---

ایمان‌ به معنای تسلیم توام با اطمینان خاطر است.
اگر پرسیده شود: چرا بر خلاف اهل تفسیر، ایمان را تسلیم معنی می‌کنید با آن‌که طبرسی فرموده ازهری می‌گوید: علماء اتفاق دارند بر این‌که ایمان به معنی تصدیق است. المیزان آن را استقرار اعتقاد در قلب معنی کرده است و راغب تصدیق توام با اطمینان خاطر گفته است؟
پاسخ می‌دهیم: قرآن مجید ایمان به معنی اعتقاد را تایید نمی‌کند بلکه بهترین معنای آن همان تسلیم است.
قرآن کسانی را که اعتقاد دارند ولی تسلیم عقیده خویش نیستند کافر می‌شمارد.
در ادامه به چند مثال قرآنی که شاهد بر این‌که ایمان به معنای تسلیم است اشاره می‌شود. چون قرآن افرادی را که اعتقاد دارند ولی تسلیم اعتقاد خود نیستند، کافر می‌داند:
۱- فرعون و قومش
(وَ جَحَدُوا بِها وَ اسْتَيْقَنَتْها أَنفُسُهُمْ ظُلْمًا وَ عُلُوًّا)
(و آن را از روى ظلم و تكبر انكار كردند، در حالى كه در دل به آن يقين داشتند.)
آیه مذکور درباره فرعون و قوم او آمده است. فرعونیان در باطن و نفس خویش عقیده داشتند که آیات موسی (علیه‌السّلام) از قبیل عصا و غیره از جانب خداست ولی‌ در ظاهر تسلیم نشدند و اقرار نکردند نظیر این آیه قول موسی (علیه‌السّلام) است به فرعون که فرمود:
(لَقَدْ عَلِمْتَ ما أَنزَلَ هَؤُلاء إِلاّ رَبُّ السَّماواتِ وَ الأَرْضِ)
(تو مى‌دانى اين معجزات را جز پروردگار آسمان‌ها و زمين نفرستاده.)
فرعون یقین داشت که آیات از جانب خداست ولی تسلیم نبود.
۲- شیطان
شیطان به خدا عقیده داشت می‌گفت:
(خَلَقْتَنی مِن نّارٍ )
(مرا از آتش آفريده‌اى)
می‌گفت: (رَبِّ بِمآ أَغْوَيْتَنی)
(گفت: «پروردگارا! به سبب آنكه مرا گمراه ساختى)
خدا را خالق خود می‌دانست و او را «رب» خطاب می‌کرد. به معاد نیز عقیده داشت لذا می‌گفت: تا روز قیامت مهلتم بده.
(أَنظِرْنی إِلَى يَوْمِ يُبْعَثُونَ)
(مرا تا روزى كه مردم برانگيخته مى‌شوند مهلت ده (و زنده بگذار.))
ایضا به انبیاء معتقد بود و می‌دانست به عباد مخلصین راهی ندارد و آن‌ها را نتواند فریفت‌.
(إِلاَّ عِبادَكَ مِنْهُمُ الْمُخْلَصينَ)
(مگر بندگان خالص شده‌ات را.)
با همه اینها درباره‌اش فرموده:
(أَبَى وَ اسْتَكْبَرَ وَ كانَ مِنَ الْكَافِرينَ)
(جز ابلیس كه سرباز زد و تكبّر ورزيد و به خاطر نافرمانى و تكبّرش از کافران شد.)
۳- اهل کتاب
بسیاری از اهل کتاب به حضرت رسول (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌) عقیده داشتند و می‌دانستند که او پیغمبر است و حتی او را مانند پسران خود می‌شناختند ولی حق را کتمان می‌کردند و به عقیده خویش تسلیم نبودند.
(الَّذِينَ آتَيْناهُمُ الْكِتابَ يَعْرِفُونَهُ كَما يَعْرِفُونَ أَبْناءهُمْ وَ إِنَّ فَرِيقًا مِّنْهُمْ لَيَكْتُمُونَ الْحَقَّ وَ هُمْ يَعْلَمُونَ )
(كسانى كه كتاب آسمانى به آنان داده‌ايم، او (پيامبر) را همچون فرزندان خود مى‌شناسند؛ ولى جمعى از آنان، حق را در حالى كه از آن آگاهند كتمان مى‌كنند.
آیه ۲۰ سوره انعام نیز همین است ولی ذیل آن چنین می‌باشد:
(الَّذينَ خَسِرُواْ أَنفُسَهُمْ فَهُمْ لاَ يُؤْمِنُونَ)
(فقط كسانى كه سرمايه وجود خود را از دست داده‌اند، ايمان نمى‌آورند.)
پس ایمان به معنی اعتقاد و تصدیق نیست وگرنه می‌بایست این اشخاص مؤمن باشند بلکه ایمان به معنی تسلیم است.
مؤمن کسی است که به حق تسلیم باشد و آن قهرا با عمل توام است و بدون آن مصداق ندارد.
اگر گفته شود؛ چرا در معنی ایمان اطمینان خاطر را قید کردید؟
پاسخ داده می‌شود؛ آن برای ملاحظه اصل مادّه است که ایمان بالاخره از امن مشتق است؛ پس مؤمن آن است که به حق تسلیم شود و قلبش در آن تسلیم مطمئن و آرام و بی‌اضطراب باشد.

---