آثار اخلاص
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
اخلاص، پاک‌کردن
نیّت از غیر
خدا و انجام دادن عمل تنها برای خدا است.
در آیاتی از
قرآن کریم که تعبیرهایی مانند: «مَن اسلَمَ وَجهَهُ لِلَّهِ»، «فی سَبیلِ اللَّهِ»، «یُریدونَ وجهَ اللَّهِ»، «رَجُلًا سَلَمًا»، آمده، به گونه‌ای از اخلاص سخن گفته شده و به برخی از آثار آن نیز اشاره شده است.
کسی‌که روی خود را
تسلیم خدا کند و نیکوکار باشد،
پاداش او نزد پروردگارش ثابت است، نه ترسی بر آن‌ها است و نه غمگین می‌شوند: «بَلی مَن اسلَمَ وَجهَهُ لِلَّهِ و هُوَ مُحسِنٌ فَلَهُ اجرُهُ عِندَ رَبّهِ و لا خَوفٌ عَلَیهِم و لا هُم یَحزَنون».
آیه ۲۶۲
بقره نیز همین اثر را برای
انفاق در راه
خدا یادآور می‌شود: «الَّذینَ یُنفِقونَ امولَهُم فی سَبیلِ اللَّهِ... لا خَوفٌ عَلَیهِم و لا هُم یَحزَنون».
کسانی که اموال خود را در راه خدا انفاق می‌کنند، همانند
بذری است که هفت خوشه برویاند و در هر خوشه صد دانه باشد و خداوند برای هر کسی که بخواهد، فزونی می‌دهد و خداوند، گشایشگرِ دانا است: «مَثَلُ الَّذینَ یُنفِقونَ امولَهُم فی سَبیلِ اللَّهِ کَمَثَلِ حَبَّةٍ انبَتَت سَبعَ سَنابِلَ فی کُلّ سُنبُلَةٍ مِائَةُ حَبَّةٍ واللَّهُ یُضعِفُ لِمَن یَشاءُ واللَّهُ وسِعٌ عَلیم».
طبق آیه یاد شده،
انفاق در راه خدا تا ۷۰۰ برابر و یا برای برخی به مقتضای
حکمت و
رحمت واسعه الهی بیشتر خواهد شد. گرچه انفاق در راه خدا در این آیه، به انفاق در
جهاد اشاره دارد، ولی این اثر برای همه انفاق‌هایی که در راه خدا انجام می‌گیرد خواهد بود.
آیه ۳۹
روم نیز به مضاعف شدن زکاتی که با انگیزه الهی پرداخت شود، اشاره دارد: «و ما ءاتَیتُم مِن زَکوةٍ تُریدونَ وجهَ اللَّهِ فَاولکَ هُمُ المُضعِفون».
آنان که طالب
رضای الهی هستند، (حقوق مالی خویش را می‌پردازند) رستگارانند: «... ذلِکَ خَیرٌ لِلَّذینَ یُریدونَ وجهَ اللَّهِ و اولکَ هُمُ المُفلِحون».
در آیه ۲۹
زمر خداوند مثالی را مطرح، و در آن، دو نفر را با یک‌دیگر مقایسه می‌کند. مردی را که مملوک شرکایی است و آنان پیوسته درباره او باهم به
مشاجره مشغول‌اند و مردی که فقط تسلیم یک نفر است؛ سپس این پرسش را طرح می‌کند که آیا این دو یک‌سان‌اند: «ضَرَبَ اللَّهُ مَثَلًا رَجُلًا فیهِ شُرَکاءُ مُتَشکِسونَ و رَجُلًا سَلَمًا لِرَجُلٍ هَل یَستَویانِ مَثَلًا».
گویا عدم تساوی این‌دو با یک‌دیگر و امتیاز شخص دوم به این جهت است که همّت او صرفاً متوجّه فرد خاصّی است و به همین دلیل، خاطر آسوده‌ای دارد؛ بنابراین، شخصی که خود را برای خدا خالص کرده، همیشه دارای آرامش خاطر است.
امام خمینی باتوجه‌به روایات و احادیث از جمله آثار و نشانه‌های اخلاص را آن می‌داند که در صورت اطلاع مردم از آن عمل، نشاطی در قلب حاصل نشود، همچنین از آثار اخلاص در تحصیل علم، حصول حکمت در قلب و زبان است و اگر این امر حاصل نشد، روشن می‌شود عمل برای هوای نفس و
شیطان بوده است.
همچنین به باور امام خمینی از نشانه‌های درجات بالای اخلاص این است که
بنده را از
وسوسه شیطان در امان نگه می‌دارد و در این صورت طمع
شیطان از وی قطع می‌شود.
ایشان بر این اعتقاد است که اخلاص موجب
اطمینان نفس، قوت ایمان و پیروزی بر دشمن است
و هر چه اخلاص درعمل بیشتر باشد، روح و ملکوت عمل کامل‌تر و نورانی‌تر خواهد بود،
همچنین نزدیک شدن به خداوند، قرارگرفتن در پناه حق و کوتاه شدن دست تصرف
شیطان از دیگر ثمره‌های اخلاص است و هر چه اخلاص شخص قوی‌تر شود، حقیقت
استعاذه در او بیشتر محقق می‌شود و از تصرف
شیطان در امان می‌ماند تا آنجا که دیگر وسوسه
شیطان در او اثر ندارد و این همان مرتبه مخلَصین و مقام بقای بعد از فناست.
چنین افرادی از دسترس وسوسه‌های
شیطانی دور شده‌اند و از مراتب شرک مبرا گشته‌اند و می‌توانند به حقیقت دست
یابند و طبق برخی آیات الهی، حق‌تعالی را آن‌گونه که هست، وصف کنند.
امام خمینی اخلاص در تحصیل علم را امری ضروری می‌داند؛ زیرا بدون آن علم فایده‌ای ندارد، بلکه اگر تحصیل علم برای هوای نفس و کسب مقام و مسند باشد، وزر و وبال صاحب آن است. امام خمینی یکی از راه‌های تحصیل اخلاص عمل را منحصر به اصلاح نفس و ملکات آن می‌داند و بر این باور است که اظهار عمل برای دیگران از آفات اخلاص است.
•
دائرة‌المعارف قرآن کریم، برگرفته از مقاله اخلاص. •
فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت علیهم السلام، ج۱، ص۳۴۳. • دانشنامه امام خمینی، تهران، موسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، ۱۴۰۰ شمسی.
