یُخْلِفُه (لغات‌قرآن)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
یُخْلِفُه:(مِّن شَيْءٍ فَهُوَ يُخْلِفُهُ) «یُخْلِفُه» از مادّۀ «
خلف» (به سكون لام) به معنى «جانشين و جايگزين كردن» است.
جمله «
(فَهُوَ يُخْلِفُهُ)» (او جايش را پر مى‌كند)
تعبیر جالبى است كه نشان مى‌دهد آن‌چه در راه
خدا انفاق شود در
حقیقت يک
تجارت پرسود است، چرا كه
خداوند عوض آن را برعهده گرفته است و مى‌دانيم هنگامى كه شخص كريمى عوض چيزى را برعهده مى‌گيرد رعايت برابرى و مساوات نمى‌كند، بلكه چند برابر و گاه صدچندان مى‌كند.
البته اين
وعده الهى منحصر به
آخرت و سراى ديگر نيست، آن‌كه در جاى خود مسلم است، در دنيا نيز با انواع بركات جاى انفاق‌ها را به نحو احسن پر مى‌كند.
به موردی از کاربرد «
یُخْلِفُه» در
قرآن، اشاره می‌شود:
(قُلْ إِنَّ رَبّي يَبْسُطُ الرِّزْقَ لِمَن يَشاءُ مِنْ عِبادِهِ وَ يَقْدِرُ لَهُ وَ ما أَنفَقْتُم مِّن شَيْءٍ فَهُوَ يُخْلِفُهُ وَ هُوَ خَيْرُ الرّازِقينَ) «بگو: پروردگارم روزى را براى هر كس از بندگانش بخواهد وسعت مى‌بخشد يا تنگ مى‌گيرد؛ و هر چيزى را در راه او انفاق كنيد، عوض آن رامى‌دهد و جاى آن را پر مى‌كند؛ و او بهترين روزى‌دهندگان است.»
علامه طباطبایی در
تفسیر المیزان می‌فرمایند:
وقتى مى‌گويند:
اخلف اللَّه له و عليه شمعنايش اين است كه
خداوند به جاى آن‌چه از
دست فلانى برفت عوضى بداد.
سياق آيه دلالت دارد بر اين‌كه مراد از
انفاق در وجوه
احسان است، و مراد بيان اين نكته است كه چنين انفاقى نزد خدا ضايع و گم نمى‌شود، بلكه خداوند آن را عوض مى‌دهد.
بنا بر اين جمله
(قُلْ إِنَّ رَبّي يَبْسُطُ الرِّزْقَ لِمَنْ يَشاءُ وَ يَقْدِرُ) در صدر آيه براى
اشاره به اين نكته است كه مساله
رزق، در سعه و ضيقش به
دست خدا است، خدايى كه اگر كم روزى دهد، خزينه‌اش زياد نمى‌شود، و اگر زياد بدهد خزينه‌اش كم نمى‌گردد، آن گاه فرموده:
(وَ ما أَنْفَقْتُمْ مِنْ شَيْءٍ) هر چه انفاق كنيد، چه كم و چه زياد و آن مال هر چه باشد،
(فَهُوَ يُخْلِفُهُ) خدا جانشين كننده و جا پركن آن است، و عوض آن را به شما مى‌دهد، يا در دنيا، و يا در
آخرت.
• شریعتمداری، جعفر، شرح و تفسیر
لغات قرآن بر اساس تفسیر نمونه، برگرفته از مقاله «
یخلفه»، ج۱، ص ۷۲۱.
