یَومُ التَّغابُن (لغات‌قرآن)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
یَومُ التَّغابُن:
(ذَلِكَ يَوْمُ التَّغَابُنِ) یَومُ التَّغابُن: در
حقیقت روز قيامت است.
روز ظهور
تغابن است.
تغابن از باب تفاعل، معمولا در مورد كارهايى گفته مى‌شود كه دوجانبه باشد.
به موردی از کاربرد
یَومُ التَّغابُن در
قرآن، اشاره می‌شود:
(يَوْمَ يَجْمَعُكُمْ لِيَوْمِ الْجَمْعِ ذَلِكَ يَوْمُ التَّغَابُنِ وَ مَن يُؤْمِن بِاللَّهِ وَ يَعْمَلْ صَالِحًا يُكَفِّرْ عَنْهُ سَيِّئَاتِهِ وَ يُدْخِلْهُ جَنَّاتٍ تَجْرِي مِن تَحْتِهَا الْأَنْهَارُ خَالِدِينَ فِيهَا أَبَدًا ذَلِكَ الْفَوْزُ الْعَظِيمُ) (اين در زمانى خواهد بود كه همه شما را در روز اجتماع (روز
رستاخیز) گردآورى مى‌كند؛ آن روز، روز احساس خسارت و پشيمانى است! و هر كس به
خداایمان بياورد و
عمل صالح انجام دهد،
گناهان او را مى‌بخشد واو را در باغ‌هايى بهشتى كه نهرها از پاى درختانش جارى است وارد مى‌كند، جاودانه در آن مى‌مانند و اين پيروزى بزرگ است.)
علامه طباطبایی در
تفسیر المیزان می‌فرماید: كلمه يوم ظرف است براى جمله قبلى كه مى‌فرمود: به طور قطع مبعوث مى‌شويد... و منظور از يوم جمع روز
قیامت است كه مردم همگى جمع مى‌شوند، تا
خدای تعالی بينشان فصل قضا كند. راغب مى‌گويد: كلمه
غبن (كه
تغابن مصدر باب تفاعل آن است) به معناى اين است كه وقتى با كسى معامله مى‌كنى از راهى كه او متوجه نشود كلاه سر او بگذارى، (اگر مى‌خرى پول كمترى بدهى، و اگر مى‌فروشى پول بيشترى بگيرى)، آن گاه مى‌گويد: منظور از يوم التغابن كه در قرآن آمده روز قيامت است، چون در آن روز براى همه مردم كشف مى‌شود كه در معامله‌اى كه آيات زير به آن اشاره نموده مغبون شده‌اند و اين‌كه آن آيات:
(وَ مِنَ النَّاسِ مَنْ يَشْرِي نَفْسَهُ ابْتِغاءَ مَرْضاتِ اللَّهِ) بعضى از مردمند كه جان خود را در برابر خوشنودی‌هاى خدا مى‌فروشند.
(إِنَّ اللَّهَ اشْتَرى مِنَ الْمُؤْمِنِينَ أَنْفُسَهُمْ ...) خدا از
مؤمنین جان‌هايشان را خريدارى كرده ...
(و الَّذِينَ يَشْتَرُونَ بِعَهْدِ اللَّهِ وَ أَيْمانِهِمْ ثَمَناً قَلِيلًا) آن‌هايى كه با عهد خدا و سوگندهاشان بهاى اندكى به دست مى‌آورند .
در روز قيامت براى همه اين معامله‌گران كشف مى‌شود كه مغبون شده‌اند، آن كس كه معامله نكرده مى‌فهمد كه از معامله نكردن مغبون شده، و آن كس كه در معامله‌اش بهاى اندک دنيا به دست آورده مى‌فهمد كه از معامله كردنش مغبون شده، پس همه مردم در آن روز مغبون خواهند بود.
و از بعضى از مفسرين وقتى سؤال شده كه يوم التغابن به چه معنا است؟ گفته اند: به اين معنا است كه در آن روز تمام اشياء بر خلاف معيارها و مقادير دنيايى ظهور مى‌كنند.
اين‌كه در آغاز كلامش گفت
تغابن به معناى كلاه‌گذارى است، وقتى درست است كه
تغابن در آيه را به اين معنا بگيريم كه كفار معامله سودبخش را رها نموده معامله زيان‌آور را اختيار كردند، و هر چند اين معنا معناى خوبى است، ولى با كلمه
تغابن نمى‌سازد، چون اين كلمه از باب مفاعله است، و مغبون كردن هر دو طرف يكديگر را مى‌رساند.
ولى از بعضى از كلمات اهل لغت نيز استفاده مى‌شود كه باب تفاعل، هميشه به اين معنى نيست و در اين‌جا به معنى ظهور
غبن است، روزى است كه «
غابن» (برنده) و «مغبون» (بازنده) شناخته مى‌شود، روزى است كه روشن مى‌شود چه كسانى در تجارت خود در عالم دنيا گرفتار
غبن و زيان و خسران شده‌اند، روزى است كه جهنميان جايگاه خالى خود را در بهشت مى‌بينند و تأسف مى‌خورند و بهشتيان جاى خالى خود را در
دوزخ مى‌بينند و خوشحال مى‌شوند، زيرا در
حدیث آمده است كه هر
انسانی جايگاهى در بهشت و جايگاهى در دوزخ دارد، هرگاه به
بهشت برود جايگاه دوزخيش به دوزخيان واگذار مى‌شود و هرگاه به
جهنم برود جايگاه بهشتيش به بهشتيان.
به اين ترتيب، يكى ديگر از نام‌هاى قيامت «يوم التغابن» روز ظهور
غبن‌هاست، در آن روز همه‌چيز بر محور ايمان دور مى‌زند و
مؤمنان صالح در باغ‌هايى از بهشت وارد مى‌شوند، اين‌ها كسانى هستند كه در آن «يوم التغابن» نه تنها مغبون نيستند، بلكه به پيروزى بزرگ و فوز عظيم رسيده‌اند.
• شریعتمداری، جعفر، شرح و تفسیر لغات قرآن بر اساس تفسیر نمونه، برگرفته از مقاله «یَومُ التَّغابُن»، ج۴، ص۷۹۱.
