یَنْقَضَّ (لغات‌قرآن)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
یَنْقَضَّ: (فَوَجَدا فيها جِدارًا يُريدُ أَنْ يَنقَضَّ فَأَقامَهُ) از مادّه «
قضّ» به معنی
«منهدم کردن و شکستن و فرو ریختن» است: اِنْقَضَّ الْحائِط:
«دیوار شکست و فروریخت.»
به موردی از کاربرد
یَنْقَضَّ در
قرآن، اشاره می‌شود:
(فَانطَلَقا حَتَّى إِذا أَتَيا أَهْلَ قَرْيَةٍ اسْتَطْعَما أَهْلَها فَأَبَوْا أَن يُضَيِّفُوهُما فَوَجَدا فيها جِدارًا يُريدُ أَنْ يَنقَضَّ فَأَقامَهُ قالَ لَوْ شِئْتَ لَاتَّخَذْتَ عَلَيْهِ أَجْرًا) (باز به راه خود ادامه دادند تا به اهل شهرى رسيدند؛ از آنان خواستند كه به ايشان غذا دهند؛ ولى آنان از پذيرايى آن دو خوددارى نمودند؛ با اين حال در آنجا ديوارى يافتند كه مى‌خواست فرو ريزد؛ و
خضر آن را برپاداشت.
موسی (علیه‌السّلام) گفت: « (لااقل) اگر مى‌خواستى در مقابل اين كار مزدى مى‌گرفتى.»)
علامه طباطبایی در
تفسیر المیزان می‌فرماید:
معناى انقضاض در جمله
(فَوَجَدا فِيها جِداراً يُرِيدُ أَنْ يَنْقَضَّ) سقوط و فرو ريختن است، و اينكه فرموده: مى‌خواست سقوط كند معنايش اين است كه در شرف سقوط بود.
آیه مورد بحث بخشی از سرگذشت شگفت‌انگیز خضر و موسی (علیه‌السّلام) است و داستان طی ماجراها و گفتگوهای فراوان به اینجا می‌رسد که آنها به قریه‌ای رسیدند که اهالی آن
خسیس و دون همّت بودند،
قرآن اضافه می‌کند: «... با این حال آنها در آن آبادی دیواری یافتند که می‌خواست فرود آید:
(یُرِیدُ اَنْ یَنْقَضَّ) آن مرد عالم دست به کار شد تا آن را بر پا دارد...»
موسی قاعده در آن موقع خسته و کوفته و گرسنه بود و از همه مهم‌تر احساس می‌کرد شخصیت والای او و استادش به خاطر عمل بی‌رویّه اهل آبادی سخت جریحه‌دار شده، و از سوی دیگر مشاهده کرد که خضر در برابر این بی‌حرمتی به تعمیر دیواری که در حال سقوط است پرداخته، مثل این که می‌خواهد مزد کار به آنها بدهد و فکر می‌کرد حداقل خوب بود استاد این کار را در برابر اجرتی انجام می‌داد تا وسیله غذایی فراهم شود. لذا تعهد خود را بار دیگر به کلی فراموش کرد و زبان به
اعتراض گشود، امّا اعتراضی ملایم‌تر و خفیف‌تر از گذشته، و گفت: می‌خواستی در مقابل این کار اجرتی بگیری.
در واقع موسی فکر می‌کرد این عمل دور از
عدالت است که انسان در برابر مردمی که این قدر فرومایه باشند این چنین فداکاری کند و یا به تعبیر دیگر، نیکی خوب است امّا در جای خود. درست است که در برابر بدی، نیکی کردن، راه و رسم مردان خدا بوده است، امّا در آن جایی که سبب تشویق بدکار به کارهای خلاف نشود.
•
شریعتمداری، جعفر، شرح و تفسیر لغات قرآن بر اساس تفسیر نمونه، برگرفته از مقاله «یَنْقَضَّ»، ج۳، ص۷۰۳-۷۰۴.
