یَسْخَر (لغات‌قرآن)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
یَسْخَر:(لا يَسْخَرْ قَومٌ مِّن قَوْمٍ) «یَسْخَر» از مادّه
سُخْر (به ضم سین و سکون خاء) به معنای ریشخند کردن است.
ساخِر اسم فاعل و به معنای مسخره‌کننده و
سخرى (به ضم سين و كسر آن) به معنى مسخره شده يا تسخير شده است.
سرچشمه
استهزاء و
سخریه همان
حس خود برتربينى و
کبر و
غرور است كه عامل بسيارى از جنگ‌هاى خونين در طول تاريخ بوده.
و اين خود برتربينى بيشتر از ارزش‌هاى ظاهرى و مادى سرچشمه مى‌گيرد مثلا فلان كس خود را از ديگرى ثروتمندتر، زيباتر، يا از قبيله‌اى سرشناس‌تر مى‌شمرد، و احيانا اين پندار كه از نظر علم و عبادت و معنويات از فلان جمعيت برتر است او را وادار به سخريه مى‌كند، در حالى كه معيار ارزش در پيش‌گاه
خداوند تقوا است، و اين بستگى به پاكى
قلب و
نیت و
تواضع و
اخلاق و
ادب دارد.
به موردی از کاربرد «یَسْخَر» در
قرآن، اشاره می‌شود:
(يا أَيُّها الَّذينَ آمَنوا لا يَسْخَرْ قَومٌ مِّن قَوْمٍ عَسَى أَن يَكونوا خَيْرًا مِّنْهُمْ وَ لا نِساء مِّن نِّساء عَسَى أَن يَكُنَّ خَيْرًا مِّنْهُنَّ وَ لا تَلْمِزوا أَنفُسَكُمْ وَ لا تَنابَزوا بِالْأَلْقابِ بِئْسَ الاِسْمُ الْفُسوقُ بَعْدَ الْإِيمانِ وَ مَن لَّمْ يَتُبْ فَأُوْلَئِكَ هُمُ الظّالِمونَ) «اى كسانى كه
ایمان آورده‌ايد! هرگز گروهى از مردان شما گروه ديگرى را مسخره نكنند، شايد آن‌ها ازاين‌ها بهتر باشند؛ و نه زنانى زنان ديگر را، شايد آنان بهتر از اينان باشند؛ و يک‌ديگر را مورد
طعن و عيب‌جويى قرار ندهيد و با القاب زشت و ناپسند يک‌ديگر را
یاد نكنيد، بسيار بد است كه بر كسى پس از ايمان نام كفرآميز بگذاريد؛ و آن‌ها كه
توبه نكنند، ستم‌كارند.»
علامه طباطبایی در
تفسیر المیزان می‌فرمایند:
کلمه سخريه كه مبدء اشتقاق كلمه يسخر است، به معناى استهزاء مى‌باشد.
و استهزاء عبارت است از اين‌كه چيزى بگويى كه با آن، كسى را حقير و خوار بشمارى، حال چه اين‌كه چنين چيزى را به
زبان بگويى و يا به اين منظور اشاره‌اى كنى، و يا عملا تقليد طرف را در آورى، به طورى كه بينندگان و شنوندگان بالطبع از آن سخن، و يا اشاره، و يا تقليد بخندند.
•
شریعتمداری، جعفر، شرح و تفسیر لغات قرآن بر اساس تفسیر نمونه، برگرفته از مقاله «یسخر»، ص ۳۳۰.
