یَرْکُضُون (لغات‌قرآن)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
یَرْکُضُون:
(مِّنْهَا يَرْكُضُونَ)یَرْکُضُون: از مادّۀ «رکض» (بر وزن مکث) گرفته شده، هم به معنای «دویدن با سرعت» (فرار کردن) و هم به معنای «دواندن مرکب» می‌آید، مانند آیۀ مورد بحث که می‌گوید: «آنها هنگامی که احساس عذاب ما را کردند ناگهان پا به فرار گذاشتند.»
ارْكُضْ (ارْكُضْ بِرِجْلِكَ)ارْكُضْ: گاهی به معنای «کوبیدن پا بر زمین» آمده است، مانند آیۀ ۴۲
سوره صاد.
«ای
ایوب! پای خود را بر زمین بکوب، این چشمۀ آبی خنک برای شستشو و نوشیدن است».
به موردی از کاربرد
«یَرْکُضُون» در
قرآن، اشاره می‌شود:
(فَلَمَّا أَحَسُّوا بَأْسَنَا إِذَا هُم مِّنْهَا يَرْكُضُونَ) (هنگامى كه نزديک شدن عذاب ما را احساس كردند، ناگهان از
ترس آن فرار كردند.)
علامه طباطبایی در
تفسیر المیزان در معنای آیه می‌فرماید: آنان ناگهان پا به فرار گذاشته بدويدند در آن هنگام بود كه از در توبيخ و
ملامت به ايشان گفته شد: ندويد و از اين عذاب فرار مكنيد بلكه به آن نعمت‌ها كه در آن زياده روى مى‌كرديد مراجعه كنيد.
به موردی از کاربرد
«ارْكُضْ» در
قرآن، اشاره می‌شود:
(ارْكُضْ بِرِجْلِكَ هَذَا مُغْتَسَلٌ بَارِدٌ وَ شَرَابٌ)(به او گفتيم: پاى خود را بر زمين بكوب؛ تا چشمه‌اى ظاهر گردد اين آبى خنک براى شستشو و نوشيدن است.)
علامه طباطبایی در
تفسیر المیزان می‌فرماید: واقع شدن اين آيه در دنبال آيه قبلى كه درخواست و نداى
ايوب (علیه‌السلام) را حكايت مى‌كرد، اين معنا را افاده مى‌كند كه
خدای سبحان خواسته است به وى اعلام كند كه دعايش مستجاب گشته. و جمله
(ارْكُضْ بِرِجْلِكَ) حكايت آن وحيى است كه در هنگام كشف از استجابت به آن جناب فرموده. و يا اينكه در اين جمله چيزى از ماده قول تقدير گرفته شده، كه اگر اظهار مى‌شد چنين مى‌شد:
(فاستجبنا له و قلنا أركض ...) و
سیاق آیه كه سياق امر است اشعار دارد بلكه كشف مى‌كند از اينكه: آن جناب در آن موقع آن قدر از پا درآمده بود كه قادر به ايستادن و راه رفتن با پاى خود نبوده، و در سراپاى بدن بيمارى داشته، و خداى تعالى اول مرض پاى او را شفا داده، و بعد چشمه‌اى در آنجا برايش جوشانده، و دستور داد كه از آن چشمه حمام بگيرد، و بنوشد تا ظاهر و باطن بدنش از ساير مرض‌ها بهبودى يابد. و اين مطالبى كه گفتيم از سياق آيه استفاده مى‌شود، مورد تأييد
روایات هم هست.
•
شریعتمداری، جعفر، شرح و تفسیر لغات قرآن بر اساس تفسیر نمونه، برگرفته از مقاله «یَرْکُضُون»، ج۲، ص۲۰۳.
