یَتَفَقَّهوا (لغات‌قرآن)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
یَتَفَقَّهوا:(لِّيَتَفَقَّهواْ في الدّينِ) «یَتَفَقَّهوا» از مادّه
فِقْه (به کسر فاء و سکون قاف) به معنای فهميدن است. و منظور از «
تفقه» در
دین، فراگيرى همه معارف و احكام
اسلام اعم از اصول و فروع است.
آیه فوق
دلیل روشنى است بر اين‌كه همواره گروهى از مسلمانان به عنوان انجام يک
واجب کفایی بايد به تحصيل
علم و دانش در زمينه تمام مسائل اسلامى بپردازند.
پس از فراغت از تحصيل براى
تبلیغ احكام
اسلام به نقاط مختلف، مخصوصا به
قوم و جمعيت خود باز گردند، و آن‌ها را به مسائل اسلامى آشنا سازند.
بنا بر اين آيه فوق دليل روشنى است بر وجوب تعليم و تعلم در مسائل اسلامى، و به تعبير ديگر هم تحصيل را
واجب مى‌كند، و هم ياد دادن را، و اگر دنياى امروز به تعليمات اجبارى افتخار مى‌كند،
قرآن در چهارده
قرن پيش علاوه بر آن بر معلمين نيز اين وظيفه را
فرض كرده است.
به موردی از کاربرد «
یَتَفَقَّهوا» در
قرآن، اشاره می‌شود:
(وَ ما كانَ الْمُؤْمِنونَ لِيَنفِرواْ كَآفَّةً فَلَوْلا نَفَرَ مِن كُلِّ فِرْقَةٍ مِّنْهُمْ طآئِفَةٌ لِّيَتَفَقَّهواْ في الدّينِ وَ لِيُنذِرواْ قَوْمَهُمْ إِذا رَجَعواْ إِلَيْهِمْ لَعَلَّهُمْ يَحْذَرونَ) «و شايسته نيست مؤمنان همگى به سوى ميدان
جهاد كوچ كنند؛ چرا از هر گروهى از آنان، طايفه‌اى كوچ نمى‌كند تا طايفه‌اى در
مدینه بماند)، كه در
دین و معارف و احكام اسلام آگاهى يابند وبه هنگام بازگشت به سوى
قوم خود، آنهارابيم دهند؟! شايد از مخالفت فرمان
پروردگار بترسند، و خوددارى كنند!»
علامه طباطبایی در
تفسیر المیزان می‌فرمایند: معناى آيه اين است كه براى مؤمنين ساير شهرستان‌هاى غير
مدینه جایز نيست كه همگى به جهاد بروند، چرا از هر شهرى يک عده بسوى مدينة الرسول كوچ نمى‌كنند تا در آن‌جا احكام دين را ياد گرفته و عمل كنند، و در مراجعت هموطنان خود را با نشر معارف دين انذار نموده، آثار مخالفت با اصول و فروع دين را گوشزد ايشان بكنند، تا شايد بترسند، و به
تقوا بگرايند.
از اين‌جا معلوم مى‌شود كه:
• اولا مقصود از تفقه در دين فهميدن همه معارف دينى از اصول و فروع آن است، نه خصوص احكام عملى، كه فعلا در لسان علماى دين كلمه فقه اصطلاح در آن شده، بدليل اين‌كه مى‌فرمايد:
(وَ لِيُنْذِروا قَوْمَهُمْ) و قوم خود را
انذار كنند، و معلوم است كه انذار با بيان فقه اصطلاحى، يعنى با گفتن مسائل عملى صورت نمى‌گيرد، بلكه احتياج به بيان اصول عقايد دارد.
• و ثانيا معلوم مى‌شود كه
وظیفه كوچ كردن براى جهاد، از طلبه علوم دينى برداشته شده، و آيه شريفه به خوبى بر اين معنا دلالت دارد.
•
شریعتمداری، جعفر، شرح و تفسیر لغات قرآن بر اساس تفسیر نمونه، برگرفته از مقاله «تفقد»، ج۳، ص ۴۸۴.
