• خواندن
  • نمایش تاریخچه
  • ویرایش
 

یوسف بن ابراهیم بغدادی

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف


منبع: یوسف بن ابراهیم بغدادی
مقالات مرتبط: یوسف بن ابراهیم بغدادی (مقاله‌دوم).
دیگر کاربردها: ابن دایه (ابهام‌زدایی).


یوسف بن ابراهیم بغدادی (۱۸۰ ـ حدود ۲۶۵ق)، مشهور به ابن دایه، فردی ادیب، مورخ، اهل ثروت، جوانمرد و کاتب ابراهیم بن مهدی عباسی برادر رضاعی خود بود. به نوشته یاقوت حموی، مادر وی دایه ابراهیم بن مهدی بود به همین علت به ابن دایه شهرت داشت.
علامه سید محسن امین نام وی را در زمره دانشمندان شیعه آورده و می‌نویسد: به دلیل اینکه ابن دایه از شاگردان اسماعیل بن ابی سهل بن نوبخت از بزرگان شیعه است و افزون بر آن، دو فرزند او احمد و قاسم از شیعیان هستند، گمان بسیار قوی آن است که ابن دایه شیعه بوده است.


ابوالحسن یوسف بن ابراهیم بن دایه بغدادی مصری، مشهور به ابن دایه، در سال ۱۸۰ق در بغداد به دنیا آمد.
[۱] سزگین، فؤاد، تاریخ التراث العربی، ج۱، جزء۲، ص۲۷۰.
به نوشته یاقوت حموی، مادر وی دایه ابراهیم بن مهدی (خلافت ۲۰۱-۲۰۳ق) بود، بنابراین او برادر رضاعی خلیفه محسوب می‌شد و به ابن دایه شهرت داشت.
ابن دایه از کاتبان و حسابگران بزرگ و برجسته عصر خویش به شمار می‌آمد، از این‌رو به خدمت ابراهیم بن مهدی درآمد و از کاتبان وی گردید. ابن مهدی در سال ۲۲۴ق مرد و ابن دایه یک سال پس از آن در سال ۲۲۵ق به دمشق رفت و پس از مدتی رهسپار مصر گردید و تا پایان عمر در آنجا زیست.

ابن دایه از افرادی چون عیسی بن حکم دمشقی، اسماعیل بن ابی سهل بن نوبخت و جبرائیل بن بختیشوع مطالبی را نقل کرده است، چنان که افرادی مانند پسرش احمد بن یوسف، رضوان بن احمد و ابن جالینوس از وی روایت کرده‌اند.
[۲] ابن عساکر، علی بن حسن، تاریخ مدینة دمشق، ج۷۴، ص۲۱۲.    
[۳] حموی، یاقوت بن عبدالله، معجم الادباء، ج۲، ص۵۵۷.    


برخی منابع او را فردی ادیب، مورخ،
[۴] سزگین، فؤاد، تاریخ التراث العربی، ج۱، جزء۲، ص۲۷۰.
اهل ثروت و جوانمرد معرفی کرده‌اند.
[۵] زرکلی، خیرالدین، الاعلام، ج۸، ص۲۱۲.    

از پسرش احمد بن یوسف نقل شده که پدرش یوسف به دلیل بدگمانی احمد بن طولون، والی مصر به زندان افتاد، اما مدتی بعد با وساطت و شفاعت عده‌ای از هواداران و مردمی که از کمک‌های مالی او بهره‌مند شده بودند، آزاد شد. اما این بدگمانی همچنان ادامه پیدا کرد و حتی زمانی که وی از دنیا رفت، به دستور ابن طولون به خانه وی حمله برده و آثار و نوشته‌های او را به همراه دو فرزندش احمد و قاسم توقیف کردند، ولی چون مدرکی به دست نیاوردند آنها را آزاد کرده و اموال را به آنها بازگرداندند.
[۶] حموی، یاقوت بن عبدالله، معجم الادباء، ج۲، ص۵۵۸.    

علامه سید محسن امین نام وی را در زمره دانشمندان شیعه آورده و می‌نویسد: به دلیل اینکه ابن دایه از شاگردان اسماعیل بن ابی سهل بن نوبخت از بزرگان شیعه است و افزون بر آن، دو فرزند او احمد و قاسم از شیعیان هستند، گمان بسیار قوی آن است که ابن دایه شیعه بوده است.
[۷] امین، سید محسن، اعیان الشیعه، ج۱۰، ص۳۱۶.    


تاریخ دقیق وفات ابن دایه معلوم نیست، اما در برخی منابع معاصر در حدود ۲۶۵ق ذکر شده است.
[۸] کحاله، عمررضا، معجم المؤلفین، ج۱۳، ص۲۶۷.    


آثار ابن دایه عبارت‌اند از:


۱. ↑ سزگین، فؤاد، تاریخ التراث العربی، ج۱، جزء۲، ص۲۷۰.
۲. ↑ ابن عساکر، علی بن حسن، تاریخ مدینة دمشق، ج۷۴، ص۲۱۲.    
۳. ↑ حموی، یاقوت بن عبدالله، معجم الادباء، ج۲، ص۵۵۷.    
۴. ↑ سزگین، فؤاد، تاریخ التراث العربی، ج۱، جزء۲، ص۲۷۰.
۵. ↑ زرکلی، خیرالدین، الاعلام، ج۸، ص۲۱۲.    
۶. ↑ حموی، یاقوت بن عبدالله، معجم الادباء، ج۲، ص۵۵۸.    
۷. ↑ امین، سید محسن، اعیان الشیعه، ج۱۰، ص۳۱۶.    
۸. ↑ کحاله، عمررضا، معجم المؤلفین، ج۱۳، ص۲۶۷.    
۹. ↑ سزگین، فؤاد، تاریخ التراث العربی، ج۱، جزء۲، ص۲۷۰.
۱۰. ↑ مسعودی، علی بن حسین، مروج الذهب، ج۱، ص۱۳.
۱۱. ↑ صفدی، خلیل بن ایبک، الوافی بالوفیات، ج۸، ص۱۸۴.    
۱۲. ↑ ابن ابی اصیبعة، احمد بن قاسم، عیون الانباء، ص۱۱۷.    
۱۳. ↑ ابن ابی اصیبعة، احمد بن قاسم، عیون الانباء، ص۳۷۵.    
۱۴. ↑ ابوالفرج اصفهانی، علی بن حسین، الاغانی، ج۱، ص۲۱۱.    
۱۵. ↑ ابوالفرج اصفهانی، علی بن حسین، الاغانی، ج۱۶، ص۲۷۳.    
۱۶. ↑ قفطی، علی بن یوسف، تاریخ الحکماء، ص۱۶۹.    
۱۷. ↑ قفطی، علی بن یوسف، تاریخ الحکماء، ص۱۹۰.    
۱۸. ↑ ابن ندیم، محمد بن اسحاق، الفهرست، ص۱۹۶.    
۱۹. ↑ بغدادی، اسماعیل بن محمد، هدیة العارفین، ج۲، ص۵۴۹.    
۲۰. ↑ حاجی خلیفه، مصطفی بن عبدالله، کشف الظنون، ج۱، ص۱.    
۲۱. ↑ مرکز دائرة المعارف بزرگ اسلامی، دائرة المعارف بزرگ اسلامی، ج۸، ص۸۷.    
۲۲. ↑ ابن حجر عسقلانی، احمد بن علی، لسان المیزان، ج۴، ص۱۲۶.    
۲۳. ↑ سهمی، حمزة بن یوسف، تاریخ جرجان، ص۵۱۱.    
۲۴. ↑ ابن عساکر، علی بن حسن، تاریخ مدینة دمشق، ج۱۵، ص۶۰.    


• پژوهشگاه فرهنگ و معارف اسلامی، دائرة المعارف مؤلفان اسلامی، برگرفته از مقاله «یوسف ابن دایه»، ج۱، ص۸۶۷-۸۶۸.


رده‌های این صفحه : ادیبان قرن 3 (قمری) | درگذشتگان سال 265 (قمری) | زادگان سال 180 (قمری) | شخصیت‌های قرن 3 (قمری) | کاتبان خلفای عباسی | کاتبان قرن 3 (قمری) | مؤلفان شیعه قرن 3 (قمری) | مؤلفان قرن 3 (قمری) | مورخان قرن 3 (قمری)
جعبه ابزار