یمین (لغات‌قرآن)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
یمین: (وَ لا تَخُطُّهُ بِیَمینِکَ) تعبیر به
«یمین» (دست راست) به خاطر آن است که غالباً انسان‌ها با دست راست می‌نویسند. و به معنای طرف راست بدن نیز آمده، سپس به هر چیزی که در این ناحیه قرار گیرد یمین گفته می‌شود.
(وَمَا كُنتَ تَتْلُو مِن قَبْلِهِ مِن كِتَابٍ وَلَا تَخُطُّهُ بِيَمِينِكَ إِذًا لَّارْتَابَ الْمُبْطِلُونَ) (تو هرگز پيش از اين هيچ كتابى نمى‌خواندى، و با دست خود چيزى نمى‌نوشتى، مبادا كسانى كه در صدد تكذيب و ابطال سخنان تو هستند، شك و ترديد كنند.)
علامه طباطبایی در
تفسیر المیزان می‌فرماید: اگر كلمه تخطه را مقيد به قيد بيمينك كرد، و فرمود: تو عادت نداشتى كه كتابى را با دست خود بنويسى، خواست تا نوعى
تمثیل آورده در نتيجه مطلب را تاكيد كرده باشد، مثل اينكه كسى بگويد: من فلانى را با چشم خود ديدم، و يا فلان مطلب را با اين دو گوش خود شنيدم.
(دیدگاه
شیخ طبرسی در
مجمع البیان:
)
(قَالُوا إِنَّكُمْ كُنتُمْ تَأْتُونَنَا عَنِ الْيَمِينِ) (گروهى مى‌گويند: «شما رهبران گمراهى بوديد كه به ظاهر از طريق
خیرخواهی و نيكى وارد شديد امّا جز فريب چيزى در كارتان نبود»)
علامه طباطبایی در
تفسیر المیزان می‌فرماید: معنايش اين است كه شما خود را خيرخواه ما معرفى مى‌كرديد. و استعمال كلمه يمين در اين معنا شايع است، از آن جمله قرآن كريم مى‌فرمايد:
(وَ أَصْحابُ الْيَمِينِ ما أَصْحابُ الْيَمِينِ).
(دیدگاه
شیخ طبرسی در
مجمع البیان:
)
(أَن تَقُولَ نَفْسٌ يَا حَسْرَتَى علَى مَا فَرَّطتُ فِي جَنبِ اللَّهِ وَإِن كُنتُ لَمِنَ السَّاخِرِينَ) (اين دستورها براى آن است كه مبادا كسى روز قيامت بگويد: «افسوس بر من از كوتاهى‌هايى كه در اطاعت فرمان
خدا كردم و از مسخره‌كنندگان
آیات او بودم»)
علامه طباطبایی در
تفسیر المیزان می‌فرماید:
راغب در معناى كلمه جنب گفته در اصل به معناى عضو (پهلو) بوده، سپس به طور
استعاره در سمت آن عضو استعمال كرده‌اند، چون عادتشان در ساير اعضاء نيز بر اين بوده كه نام آن را در سمت آن به نحو استعاره استعمال مى‌كردند. مانند راست و چپ و بنا بر اين جنب اللَّه كه به معناى جانب و ناحيه خدا است عبارت است از چيزهايى كه بر عبد واجب است با خداى خود معامله نموده از سوى خود به سوى
خدا روانه كند و مصداق آن اين است كه تنها او را
عبادت كند و از نافرمانى او اجتناب ورزد. و تفريط در جنب خدا به معناى كوتاهى در آن است.
(دیدگاه
شیخ طبرسی در
مجمع البیان:
)
(وَمَا قَدَرُوا اللَّهَ حَقَّ قَدْرِهِ وَالْأَرْضُ جَمِيعًا قَبْضَتُهُ يَوْمَ الْقِيَامَةِ وَالسَّماوَاتُ مَطْوِيَّاتٌ بِيَمِينِهِ سُبْحَانَهُ وَتَعَالَى عَمَّا يُشْرِكُونَ) (آنها خدا را آن گونه كه بايد بشناسند، نشناختند، در حالى كه تمام زمين در روز
قیامت در قبضه
قدرت اوست و آسمانها پيچيده در دست او؛ خداوند منزّه و برتر است از آنچه همتاى او قرار مى‌دهند.)
علامه طباطبایی در
تفسیر المیزان می‌فرماید: يمين هر چيزى، دست راست و سمتى كه از سمت ديگر قوى‌تر است مى‌باشد، و اين كلمه را به طور
کنایه در قدرت استعمال مى‌كنند. و از
سیاق آیه بر مى‌آيد كه حاصل دو جمله، يعنى دو جمله
(وَ الْأَرْضُ جَمِيعاً قَبْضَتُهُ يَوْمَ الْقِيامَةِ) و جمله
(وَ السَّماواتُ مَطْوِيَّاتٌ بِيَمِينِهِ) اين است كه در آن روز سبب‌هاى زمينى و آسمانى از
سببیت مى‌افتند، و ساقط مى‌شوند و آن روز اين معنا ظاهر مى‌گردد كه هيچ مؤثرى در عالم هستى بجز خداى سبحان نيست.
(دیدگاه
شیخ طبرسی در
مجمع البیان:
)
•
مکارم شیرازی، ناصر، لغات در تفسیر نمونه، برگرفته از مقاله «یمین»، ص۶۶۲.
