• خواندن
  • نمایش تاریخچه
  • ویرایش
 

یحیی کرابی

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف


یحیی کَرّابی یکی از امیران سربداران بود که پس از کشته شدن شمس‌الدین علی چشمی به رهبری سربداران رسید. سربداران، جنبش و قیام شیعیان سبزوار بر ضد مغولان در سده هشتم قمری بود. سربداران دوازده امیر بودند که یکی پس از دیگری، حدود نیم قرن، در فاصله بین درگذشت ابوسعید بهادرخان در ۷۳۶، تا یورش تیمور گورکان حکومت کردند
[۱] دولتشاه سمرقندی، تذکرة الشعراء، ج۱، ص۲۷۷، چاپ ادوارد براون، لیدن ۱۹۰۱/۱۳۱۹، چاپ افست تهران ۱۳۸۲ ش.
[۲] میرک حسینی، محمد، ریاض الفردوس خانی، ج۱، ص۳۵۱-۳۵۲، چاپ ایرج افشار و فرشته صرافیان، تهران ۱۳۸۵ ش.
[۳] راقم سمرقندی، میر سید شریف، تاریخ راقم، ج۱، ص۹، چاپ منوچهر ستوده، تهران ۱۳۸۰ ش.
[۴] Edward von Zambaur, Manuel de généalogie et de chronologie pour l'histoire de l'islam, Hannover ۱۹۲۷, repr. Osnabrück ۱۹۷۶.، p۲۵۶.
و قلمرو آنها منطقه شرقی و شمال ایران در آن زمان را دربر می‌گرفت.


یحیی کَرّابی از مردم کَرّاب بیهق و از نزدیکان وجیه‌الدین مسعود بود.
[۵] میرخواند، محمد بن خاوندشاه، روضة‌ الصفا، ج۵، ص۶۱۹.
[۶] قزوینی، یحیی بن عبداللطیف، کتب التواریخ، ج۱، ص۲۱۱، چاپ میرهاشم محدث، تهران ۱۳۸۶ ش.
یحیی پس از کشته شدن شمس‌الدین علی چشمی به رهبری سربداران رسید و فرماندهی سپاه را به حیدر قصاب سپرد.

در دوره حکومت یحیی کَرّابی، فرمانده قلعه طوس به علت مخالفت با امیر علی رمضان، حکمران طوس، به سربداران پناهنده شد و با کمک آنان دوباره در این شهر مستقر شد. چندی بعد، یحیی کرابی پس از تصرف طوس، قنوات آن‌جا را تعمیر کرد.
او همواره پیروان شیخ حسن جوری را احترام می‌کرد و در برقراری عدالت میان مردم می‌کوشید و برخلاف شمس‌الدین علی، روشی معتدل در اداره امور به کار گرفته بود.
[۷] دولتشاه سمرقندی، تذکرة الشعراء، ج۱، ص۲۸۳، چاپ ادوارد براون، لیدن ۱۹۰۱/۱۳۱۹، چاپ افست تهران ۱۳۸۲ ش.
[۸] میرخواند، محمد بن خاوندشاه، روضة‌ الصفا، ج۵، ص۶۲۰-۶۱۹.

یحیی مصمم بود به حکومت تغاتیمور بر گرگان و مازندران پایان دهد، از این‌رو مکاتباتی میان آنان انجام گرفت که در نتیجه آن یحیی کرابی تابعیت تغاتیمور را پذیرفت و خراج پرداخت.
[۹] حافظ ابرو، عبدالله بن لطف‌الله، زبدة التواریخ، ج۱، ص۲۵۱-۲۵۲، چاپ کمال حاج سید جوادی، تهران ۱۳۸۰ ش.
در ۷۵۴، هنگامی که یحیی کرابی برای ملاقات تغاتیمور به سوی استرآباد رفت، ابن یمین نیز همراه وی بود و در این سفر، قصایدی در مدح او سرود و از دوستی و اتحاد میان امیر سربدار و تغاتیمور اظهار شادمانی کرد.
[۱۰] ابن یمین، دیوان، ج۱، ص۱۰۶-۱۰۸، چاپ حسینعلی باستانی راد، تهران ۱۳۴۴ ش.
[۱۱] رشید یاسمی، غلامرضا، احوال ابن یمین، ج۱، ص۷۵، تهران ۱۳۰۳.

چندی بعد، یحیی کرابی مخاصمات نظامی را از سر گرفت و پس از چندین رویاویی، تغاتیمور را در ۷۵۴ کشت و شهرهای بیهق، نیشابور و توابع آن‌را تصرف کرد.
[۱۲] حافظ ابرو، عبدالله بن لطف‌الله، زبدة التواریخ، ج۱، ص۲۵۱-۲۵۲، چاپ کمال حاج سید جوادی، تهران ۱۳۸۰ ش.
[۱۳] دولتشاه سمرقندی، تذکرة الشعراء، ج۱، ص۲۳۷، چاپ ادوارد براون، لیدن ۱۹۰۱/۱۳۱۹، چاپ افست تهران ۱۳۸۲ ش.
[۱۴] دولتشاه سمرقندی، تذکرة الشعراء، ج۱، ص۲۸۳، چاپ ادوارد براون، لیدن ۱۹۰۱/۱۳۱۹، چاپ افست تهران ۱۳۸۲ ش.


یحیی، پس از کشتن تغاتیمور و تصرف چندین شهر، او با رهبران مغول خراسان شرقی توافقنامه‌ای منعقد کرد. این امر به لطف اتحادی بر ضد حاکم هرات صورت گرفت، اما اندکی بعد او قربانی رقابت‌ها و اختلافات داخلی شد.
[۱۵] Jean Aubin, "Le Khanat de Cagatai et le Khorassan, ۱۳۳۴-۱۳۸۰", Turcica, Vol۸ (۱۹۷۶)، p۳۹-۴۱.
[۱۶] شهرستانی، محمدعلی، تفحصی در تاریخ سر به داران خراسان و مازندران، ج۱، ص۸۱، آبی جا ۱۳۷۵ ش.
به نوشته فریومدی
[۱۷] فریومدی، غیاث‌الدین، ذیل مجمع الانساب، ج۱، ص۳۴۹، در محمدبن علی شبانکاره ای، مجمع الانساب، چاپ میرهاشم محدث، ج ۲، تهران ۱۳۶۳ ش.
سه نفر با مشورت حسین أخی، او را در ۷۵۷ کشتند
[۱۸] حافظ ابرو، عبدالله بن لطف‌الله، زبدة التواریخ، ج۱، ص۲۸۱، چاپ کمال حاج سید جوادی، تهران ۱۳۸۰ ش.
(سال ۷۵۶) در برخی منابع، علاء‌الدوله (برادرزن یحیی کرابی) را عامل قتل او ذکر کرده‌اند.
[۱۹] خوافی، احمد بن محمد، مجمل فصیحی، ج۲، ص۹۵۳، چاپ محسن ناجی نصر آبادی، تهران ۱۳۸۶ ش.
[۲۰] دولتشاه سمرقندی، تذکرة الشعراء، ج۱، ص۲۸۳، چاپ ادوارد براون، لیدن ۱۹۰۱/۱۳۱۹، چاپ افست تهران ۱۳۸۲ ش.


مدت حکومت یحیی چهار سال و هشت ماه بود.
[۲۱] میرخواند، محمد بن خاوندشاه، روضة‌ الصفا، ج۵، ص۶۲۰.
ابن یمین در شعری در شوال ۷۵۷ به مناسبت ساختن قصری، یحیی را ستوده است
[۲۲] ابن یمین، دیوان، ج۱، ص۸۵-۸۶، چاپ حسینعلی باستانی راد، تهران ۱۳۴۴ ش.
به نظر می‌رسد، حکومت یحیی طولانی‌تر از آنچه در منابع ذکر شده، بوده است.
[۲۳] Jean Aubin, "La fin de l'état Sarbadar du Khorassan", JA (۱۹۷۴).، p۷۹.

در دوره حکومت وی و به درخواستش، ابوسعید شیعی سبزواری، حسن بن حسین کتابی به نام راحة الارواح و مؤنس الاشباح در شرح زندگانی، فضائل و معجزات پیامبر اکرم و حضرت فاطمه (سلام‌الله‌علیها) و ائمه اطهار (علیهم‌السلام)، در پانزده باب نوشت.
[۲۴] شیعی سبزواری، حسن بن حسین، راحة الارواح: در شرح زندگانی، ج۱، ص۲۱-۲۲، فضائل و معجزات ائمه اطهار، چاپ محمد سپهری، تهران ۱۳۷۵ ش.
[۲۵] آقا بزرگ تهرانی، الذریعه، ج۱۰، ص۵۵.    


۱. ↑ دولتشاه سمرقندی، تذکرة الشعراء، ج۱، ص۲۷۷، چاپ ادوارد براون، لیدن ۱۹۰۱/۱۳۱۹، چاپ افست تهران ۱۳۸۲ ش.
۲. ↑ میرک حسینی، محمد، ریاض الفردوس خانی، ج۱، ص۳۵۱-۳۵۲، چاپ ایرج افشار و فرشته صرافیان، تهران ۱۳۸۵ ش.
۳. ↑ راقم سمرقندی، میر سید شریف، تاریخ راقم، ج۱، ص۹، چاپ منوچهر ستوده، تهران ۱۳۸۰ ش.
۴. ↑ Edward von Zambaur, Manuel de généalogie et de chronologie pour l'histoire de l'islam, Hannover ۱۹۲۷, repr. Osnabrück ۱۹۷۶.، p۲۵۶.
۵. ↑ میرخواند، محمد بن خاوندشاه، روضة‌ الصفا، ج۵، ص۶۱۹.
۶. ↑ قزوینی، یحیی بن عبداللطیف، کتب التواریخ، ج۱، ص۲۱۱، چاپ میرهاشم محدث، تهران ۱۳۸۶ ش.
۷. ↑ دولتشاه سمرقندی، تذکرة الشعراء، ج۱، ص۲۸۳، چاپ ادوارد براون، لیدن ۱۹۰۱/۱۳۱۹، چاپ افست تهران ۱۳۸۲ ش.
۸. ↑ میرخواند، محمد بن خاوندشاه، روضة‌ الصفا، ج۵، ص۶۲۰-۶۱۹.
۹. ↑ حافظ ابرو، عبدالله بن لطف‌الله، زبدة التواریخ، ج۱، ص۲۵۱-۲۵۲، چاپ کمال حاج سید جوادی، تهران ۱۳۸۰ ش.
۱۰. ↑ ابن یمین، دیوان، ج۱، ص۱۰۶-۱۰۸، چاپ حسینعلی باستانی راد، تهران ۱۳۴۴ ش.
۱۱. ↑ رشید یاسمی، غلامرضا، احوال ابن یمین، ج۱، ص۷۵، تهران ۱۳۰۳.
۱۲. ↑ حافظ ابرو، عبدالله بن لطف‌الله، زبدة التواریخ، ج۱، ص۲۵۱-۲۵۲، چاپ کمال حاج سید جوادی، تهران ۱۳۸۰ ش.
۱۳. ↑ دولتشاه سمرقندی، تذکرة الشعراء، ج۱، ص۲۳۷، چاپ ادوارد براون، لیدن ۱۹۰۱/۱۳۱۹، چاپ افست تهران ۱۳۸۲ ش.
۱۴. ↑ دولتشاه سمرقندی، تذکرة الشعراء، ج۱، ص۲۸۳، چاپ ادوارد براون، لیدن ۱۹۰۱/۱۳۱۹، چاپ افست تهران ۱۳۸۲ ش.
۱۵. ↑ Jean Aubin, "Le Khanat de Cagatai et le Khorassan, ۱۳۳۴-۱۳۸۰", Turcica, Vol۸ (۱۹۷۶)، p۳۹-۴۱.
۱۶. ↑ شهرستانی، محمدعلی، تفحصی در تاریخ سر به داران خراسان و مازندران، ج۱، ص۸۱، آبی جا ۱۳۷۵ ش.
۱۷. ↑ فریومدی، غیاث‌الدین، ذیل مجمع الانساب، ج۱، ص۳۴۹، در محمدبن علی شبانکاره ای، مجمع الانساب، چاپ میرهاشم محدث، ج ۲، تهران ۱۳۶۳ ش.
۱۸. ↑ حافظ ابرو، عبدالله بن لطف‌الله، زبدة التواریخ، ج۱، ص۲۸۱، چاپ کمال حاج سید جوادی، تهران ۱۳۸۰ ش.
۱۹. ↑ خوافی، احمد بن محمد، مجمل فصیحی، ج۲، ص۹۵۳، چاپ محسن ناجی نصر آبادی، تهران ۱۳۸۶ ش.
۲۰. ↑ دولتشاه سمرقندی، تذکرة الشعراء، ج۱، ص۲۸۳، چاپ ادوارد براون، لیدن ۱۹۰۱/۱۳۱۹، چاپ افست تهران ۱۳۸۲ ش.
۲۱. ↑ میرخواند، محمد بن خاوندشاه، روضة‌ الصفا، ج۵، ص۶۲۰.
۲۲. ↑ ابن یمین، دیوان، ج۱، ص۸۵-۸۶، چاپ حسینعلی باستانی راد، تهران ۱۳۴۴ ش.
۲۳. ↑ Jean Aubin, "La fin de l'état Sarbadar du Khorassan", JA (۱۹۷۴).، p۷۹.
۲۴. ↑ شیعی سبزواری، حسن بن حسین، راحة الارواح: در شرح زندگانی، ج۱، ص۲۱-۲۲، فضائل و معجزات ائمه اطهار، چاپ محمد سپهری، تهران ۱۳۷۵ ش.
۲۵. ↑ آقا بزرگ تهرانی، الذریعه، ج۱۰، ص۵۵.    


• رضا رضازاده لنگرودی، دانشنامه جهان اسلام، برگرفته از مقاله «سربداران»، تاریخ بازبینی ۱۴۰۱/۰۷/۲۳.    


رده‌های این صفحه : حاکمان خراسان | سربداران
جعبه ابزار