یحیی بن زکرویه قرمطی
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
یحیی بن زکرویه قرمطی، ملقب به شیخ، از داعیان و مبلغان بزرگ
قرمطیان در
قرن سوم قمری بود. وی برای خودش نسبی علوی جعل و خود را به
علویان منسوب کرد.
ابوالقاسم، یحیی بن زکرویه بن مهرویه قرمطی، ملقب به شیخ، در دوران
معتمد و
مکتفی عباسی از داعیان و مبلغان بزرگ قرمطیان بود و برای خودش نسبی علوی جعل و خود را به علویان منسوب کرد و مدعی شد او محمد بن عبدالله بن اسماعیل بن جعفر بن محمد بن علی بن حسین بن علی بن ابی‌طالب است. او در آغاز، همراه پدرش و جمعیت‌هایی از قرمطیان در سواد (باغ‌های اطراف)
کوفه بود. در آن زمان، گروهی از
بنی کلب، پاسداری از راه میان کوفه و
دمشق از طریق
تدمر و جز آن را به‌عهده داشتند و کالاهای بازرگانان و نامه‌ها را با شترهای خود حمل می‌کردند و به مقصد می‌رساندند. زکرویه فرزندان خود را نزد آنان فرستاد و آنها با این گروه از بنی کلب معاشرت کرده، مدعی شدند علوی هستند و از قدرت سلطان می‌ترسند و بدین‌گونه به آنان نزدیک و پذیرفته شدند.
پناهندگان، میان آنان دعوت گسترده‌ای برای قرمطیان آغاز کردند و تیره‌ای از بنی کلب به نام بنی قلّیص بن ضمضم بن عدی بن جناب به دعوت آنان پاسخ مثبت دادند و در سال ۲۸۹ق با یحیی بن زکرویه در ناحیه
سماوه بیعت کردند و به او لقب شیخ دادند. جماعتی از
بنی اصبغ نیز به او پیوستند و جان نثارش شدند و آنان خود را فاطمی نامیدند.
معتضد عباسی برای پیکار با آنان سپاهی گسیل داشت و آنان در ناحیه رصافه در غرب فرات از دیار مضر با آن سپاه جنگیدند و آن را پس نشاندند و فرمانده سپاه را کشتند و مسجد رصافه را آتش زدند. در سال ۲۹۰ق به سوی دمشق حرکت و آن‌جا را محاصره کردند. امیر دمشق،
طغج بن جفاز بن طولون از امیر
مصر کمک خواست و او سپاهی بزرگ به فرماندهی غلام خود، بدر بزرگ راهی دمشق کرد. طرفین کنار دروازه‌های دمشق با یکدیگر روبه‌رو شدند و طی نبردی یحیی بن زکرویه کشته شد.
عبدالسلام ترمانینی، رویدادهای تاریخ اسلام، ترجمه پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی، ج۲، ص۱۵۲.
