یادنامه علامه شریف رضی (کتاب)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
یادنامه علامه شریف رضی (مقالات کنگره ششم)، اثر محققان محمدرضا
آل صادق، احمد الوائلی و احمد فرج الله است که به عنوان یادنامه علامه می‌باشد که شامل مقالات علمی و تحقیقی و در بردارنده سخنرانی‌های ارزنده‌ای است، پیرامون شخصیت
شریف رضی و یا کتاب‌های ارزشمند او که به کنگره هزارمین سال وفات وی ارائه شده است.
تعداد مقالات مطرح شده، در این کتاب ۱۶ مقاله در موضوعات مختلف و ۵ شعر درباره کتاب و صاحبش می‌باشد.
بنیاد
نهج البلاغه به عنوان یک مؤسسه علمی و فرهنگی، برای نخستین بار کنگره‌ای پیرامون کتاب ارزشمند نهج البلاغه در هزارمین سال گشت تالیف و گردآوری آن برگزار کرد.
این کار در نوع خود بی نظیر است، زیرا متعارف آنست که کنگره‌ها درباره شخصیت‌ها تشکیل گردد، نه یک کتاب؛ اما از سوی دیگر، نهج البلاغه کتابی نیست، همانند دیگر کتاب‌ها از مؤلفین و نویسندگان بشری، که آن ولید القرآن و مجموعه فراهم آمده‌ای است، از دل و سینه مواج شاگرد مکتب وحی و از شخصیتی است، پرورده شده و تعلیم یافته در دامن
پیامبر بزرگ
حضرت محمد صلی الله و به همین سبب بنیاد، تا کنون پنج کنگره درباره آن برگزار کرده و دانشمندان اسلامی از نقاط مختلف جهان با تحقیقات، مقالات و سخنرانی‌های ممتع و روشنگر خویش با استفاضه از این منبع غنی و سرشار از انواع معارف و استفاده از این بیکرانه اقیانوس، به افاضه پرداخته‌اند؛ ولی هم چنان، ناگفته‌ها از این کتاب، فراوان و ناسفته در، از این اقیانوس گسترده ساحل، نه چندان کم، باقی مانده است.
بنیاد نهج البلاغه کنگره‌ای را به تکریم و بزرگ داشت و بررسی آثار و آراء و تحلیل مطالب پیرامون شخصیت او اختصاص داده است.
هر چند که برخی شاید نا آگاهانه، منزلت او را تا حد یک شاعر مدیحه سرای دربار خلافت
عباسیان پائین آورده و یا عده‌ای بر اساس افسانه‌ها و خرافه‌ها شخصیت او را زیر سؤال برده و آخر الامر او را از داعیان به عروبت و دمندگان روح
ناسیونالیسم عربی و عنصری ضد فرس قلمداد می‌کنند، لیکن حقیقت آنست که علامه شریف رضی پیش از آنکه شاعری ادیب و حماسه سرا و نکته سنج باشد که هست
مفسر زبردست
قرآن و
فقیه آشنا به نظرات
اصولی و
فقهی است، هر چند که تعصبات جاهلانه و جنگ‌های خانگی احتمالا برخی آثار او را از میان برده است.
در مقدمه کتاب، پیرامون علامه شریف رضی در یک نگاه، به معرفی خود، شاگردان، اساتید و تالیفاتش پرداخته می‌شود.
سپس طی چندین مقاله از شخصیت‌های مختلف به معرفی و بزرگی مولف و کتاب نهج البلاغه پرداخته‌اند.
مقاله اول از آقای
هاشمی رفسنجانی است که به عنوان افتتاحیه درباره شخصیت شریف رضی سخن گفته است.
مقاله دوم کتاب، از آقای علی دوانی درباره شخصیت والای سید رضی است.
مقاله از سید جمال الدین دین پرور می‌باشد که به مناصب سید رضی پرداخته است.
اندیشه‌های سیاسی اجتماعی موجود در آثار علامه شریف رضی، مقاله یی است از سید
ابراهیم سید علوی که به ذکر اندیشه‌های شریف رضی می‌پردازد و می‌گوید: به هر حال شریف رضی «ره» از دانشمندان مبرز جهان
تشیع است که می‌توان گفت، او جلوتر از زمانش می‌زیسته و دارای اندیشه‌های ناب ادبی، تفسیری، کلامی و به ویژه اندیشه‌های سیاسی، اجتماعی در سطح بالا بوده است.
سید جواد مصطفوی مقاله‌ای را درباره روش تفسیر سید رضی می‌نویسد و بیان می‌دارد که «
حقایق التاویل » کتابی است که متاسفانه یک جزء از ده جزئش به دست ما رسیده و چاپ شده است. و این جزء، جزء پنجم است که مشتمل است، بر
سوره آل عمران که ۲۰۰
آیه دارد و اندکی از
سوره نساء . سبک و روش سید رضی در این کتاب اینست که: آیات واضح و روشن را تفسیر نمی‌کند.
مادر در احساس و تخیل علامه شریف رضی سید، عنوان مقاله است که آقای
ابراهیم سید علوی در کنگره به معرفی آن پرداخته‌اند.
در بزرگداشت مادر و تجلیل از مقام منیع و بلند او چکامه‌های ادبی و آثار منظوم و منثور فراوانی در دست می‌باشد که لیکن در میان همه آن‌ها قصیده مرحوم علامه شریف سید رضی (طاب ثراه)؛ همانند عقدالفرید و در شاهواری است که از نقطه نظر ادبی و از لحاظ در برداشتن مضامین لطیف احساسی و نکات دقیق خیالی و اندیشه‌های ظریف رؤیائی، راستی که دارای پایگاهی والا و ارجمند می‌باشد.
سید رضی در این قصیده غرا که از شدت سوز اندوه و از حدت سوگ فقدان مادر، و التهاب این
مصیبت ، قریحه وقادش جرقه زده است، شاعرانه‌ترین احساسات و زیباترین تشبیهات را بکار برده و اندوه بزرگ از دست رفتن مادر را در شکل‌های بسیار زیبا و طی جمله‌های فوق العاده دلنشین، به تصویر کشیده است.
این چکامه به مناسبت هزارمین سال رحلت این دانشمند بزرگ که با گردآوری
خطبه‌ها و نامه‌ها و کلمات کوتاه
امیرالمؤمنین علیه‌السّلام (نهج البلاغه) و دیگر آثار ارزنده علمی اش خدمت بزرگی به جهان
اسلام و دوستداران
اهل بیت عصمت انجام داده، به عنوان عرض ادب و با الهام از قصیده زیبای او در حق مادر فراهم آمده است.
حقائق التاویل و مسئله جنگ محمود فاضل عنوان مقاله آقای (یزدی مطلق) است که به بررسی کتاب حقائق التاویل از شریف رضی رحمة‌الله‌علیه می‌پردازد. مولف در این کتاب شریف که برهانی قاطع است، بر تبحر و تمهر و تفنن علمی و این بزرگوار که برخی از اکابر، تصریح به متعذر المثل بودن آن نموده‌اند، در مواضع متعددی نکات دقیقی در این باب دارد که، آقای یزدی مطلق تنها به قسمتهایی از آن، در مقاله خود، اشاره می‌شود.
فقاهت سید شریف رضی سید
ابراهیم، عنوان مقاله بعدی است که جناب آقای سید علوی در کنگره آن را مطرح کرده‌اند.
هر چند که صیت
شهرت و آوازه معروفیت او در میدان ادب، شعر و تفسیر و حدیث است و آثار به دست آمده و به طبع رسیده، او هم کلا در همین مایه هاست و اثر مستقل فقهی، از آن بزرگوار به دست ما نرسیده و تراجم نگاران نیز او را عمدتا ادیبی فرزانه و
محدث و مفسری زبر دست معرفی کرده‌اند، لیکن اگر در همین آثار بر جای مانده او نظری و گذری کنیم، خواهیم دید که این بزرگ مرد علم حدیث و تفسیر و این یکه تاز میدان ادب، شعر و بلاغت ضمن تبحرش در علوم قرآنی و حدیثی و مهارتش در ادب و شعر، فقیهی بوده، چیره دست و صاحب نظر و آشنا با
مذاهب گوناگون فقهی که همین نظرات فقهی او در میان آثار چاپ شده‌اش، آمده است.
آقای سید علوی در این مقاله، راجع به این که سید شریف رضی قدس سره در شمار فقهای عصر خود بوده، به شش شاهد استناد جسته و آن‌ها را به تفصیل مورد بررسی قرار داده است.
۱- تلمذ سید شریف رضی، نزد فقهای عصر اعم از فقهای امامیه و یا فقهای دیگر مذاهب
اهل سنت .
۲- تالیف کتاب «تعلیق علی خلاف الفقها» در زمینه فقه تطبیقی و مقارن.
۳- مناظرات و بحث‌های فقهی او با برخی از فقیهان عصر خویش.
۴- تصدی پست
قضاوت ، بلکه قاضی القضاتی که
فقاهت ، بلکه تبحر در فقه را لازم دارد.
۵- وجود برخی نظرات فقهی ابراز شده از سوی خود سید که در لابلای آثار چاپ شده ایشان موجود است.
۶- تصریح و اعتراف برخی اکابر زمان، بر این که شریف رضی یکی از فقهای دوران خویش بوده است.
مقایسه «
مجاز القرآن »
ابوعبیده و «
تلخیص البیان » سید رضی، عنوان مقاله دکتر محمد علوی مقدم می‌باشد. وی در این مقاله چنین می‌گوید که: کتاب «مجاز القرآن» ابوعبیده معمر بن المثنی، در فرهنگ اسلامی، اهمیت ویژه‌ای دارد، زیرا اولا کتاب مزبور، از کتب اواخر قرن دوم هجری است و ثانیا، «مجاز القرآن» یک تفسیر لغوی است و شاید بتوان گفت که نخستین کتابی است که در این زمینه‌ها به ما رسیده است.
و چون نویسنده کتاب (ابوعبیده) از بزرگان لغت و ادب قرن دوم هجری است، بنا بر این، کتاب او نیز برای ما ماخذ و مرجعی ارزنده به شمار می‌آید.
ابن ندیم در «الفهرست» حدود یک صد و پنجاه کتاب، برای ابوعبیده بر می‌شمارد که برخی از آن‌ها همچون: مجاز القرآن، غریب القرآن، معانی القرآن، در مسائل قرآنی است، و متاسفانه تنها کتاب «مجاز القرآن» او به ما رسیده و کتاب موجود هم که دکتر محمود فؤاد سزگین، تصحیح کرده و به چاپ رسانیده، فقط مطالب تا پایان
سوره کهف (هجدهمین سوره) را در بر دارد.
شاید بتوان گفت که کتاب «تلخیص البیان» سید شریف رضی، نخستین کتابی است که بالاستقلال درباره مجازات قرآنی به معنای بلاغی آن؛ یعنی مجاز قسیم حقیقت و نه مجاز لغوی، نوشته شده، زیرا ابوعبیده، متوفی به سال ۲۱۰ هجری که «مجاز القرآن» نوشته، منظورش از مجاز تفسیر و تاویل کلمات است، خواه بر سبیل حقیقت به کار رفته باشد و یا به طریق مجاز بیانی.
در صورتی که «تلخیص البیان» سید شریف رضی، نخستین کتابی است که برای هدف واحد و منظور خاصی که بحث مجازات و استعارات
کلام خدا باشد، نوشته شده آن هم به ترتیب
سور قرآنی.
سید شریف رضی، با نوشتن اثر بسیار ارزنده خود، نکات بلاغی کلام خدا را، توضیح و پرده از اسرار نهانی و زیبایی‌های کلام سبحانی را، نشان داد و معانی استعاری و مجازی آیات و عبارات قرآنی را روشن و خواننده را بهره مند ساخت.
کتاب «تلخیص البیان» را نمی‌توان یک تفسیر دانست، زیرا سید شریف رضی؛ همچون دیگر مفسران پیشین،
آیات را کلمه به کلمه، تفسیر نکرده، بلکه در هر
سوره ، تنها آیه‌ای، را که در آن مجاز، استعاره‌ای به کار رفته، مورد بحث قرار داده و چه بسا که از سوره‌ای بیش از چند آیه مورد بحث قرار نداده و حتی گاه، اصولا از سوره‌ای که در آن مجاز و استعاره‌ای نبود، بحثی نکرده و به صراحت، نوشته است که در این سوره، چیزی که مورد نظر ما هست، وجود ندارد.
بررسی و تحقیقی پیرامون منابع ترجمه و شرح حال شریف رضی سید، اثر
ابراهیم سید علوی، در این کنگره است.
وضع شیعه در عصر شریف رضی، از علی اصغر فقیهی، دفاع از علامه شریف رضی، از جعفر
مرتضی عاملی که درباره دروغی که به وی ماندد زیدی بودن شریف رضی، نسبت داده شده است، و نقش نهج البلاغه در فقه اسلامی، از ناصر
مکارم شیرازی ، گوشه‌ای از احکام فقهی
نهج البلاغه ، دستنویس‌های بدست آمده نهج البلاغه تا پایان سده دهم هجرت، از سید عبدالعزیز طباطبائی، عنوان مقاله‌های بعدی این کتاب می‌باشند.
در پایان این مجموعه ۵ شعر با عناوین زیر نقل شده است. الشریف الرضی بعد الف عام از محمدرضا
آل صادق، ذکری الشریف الرضی از احمد الوائلی، یا حاضن النهج از احمد فرج الله، صوت الشریف، صلاح الصاوی و الشریف الرضی فی ذکراه الالفیة از جعفر الهلالی.
فهرستی از مقالات در ابتدای کتاب ذکر شده است. کتاب حاضر به اهتمام آقای سید
ابراهیم علوی صورت گرفته است.
نرم افزار سید رضی،مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی.
