گزیده تفسیر نمونه (کتاب)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
گزیده تفسیر نمونه حاصل تلاش احمد علی بابایی است.
همانطور که در کتابشناسی
تفسیر نمونه عنوان شد، این تفسیر امروز یکی از رایج‌ترین و مقبول‌ترین تفاسیر شناخته شده در مجامع مذهبی و علمی می‌باشد که با ابتکار و اشراف استاد محقق و نامی حضرت
آیت‌الله مکارم شیرازی و با همیاری جمعی از فضلا و دانشمندان
حوزه علمیه قم، به زبان فارسی تالیف و در ۲۷ جلد وزیری ارائه شده است. این تفسیر، تمامی آیات قرآن را در بر دارد که به شیوه ترتیبی از ابتدا تا به انتهای قرآن را بررسی کرده است.
روش آن را می‌توان روش اجتهادی و تحلیلی و عقلی باز شمرد که با مطرح کردن برخی مسائل علمی روز، قدمی در تبیین بیشتر بعضی آیات برداشته است، در کنار آن جنبه تربیتی خود را همچنان مد نظر داشته و به تبیین دیدگاههای قرآن در این زمینه می‌پردازد.
در مسائل خلافی
شیعه و
اهل سنت نیز سعی داشته، روش
تقریب را برگزیند و از مطرح کردن تعصبات بیجا بپرهیزد. ضمن در برداشتن این خصوصیات از تفسیر آیه به آیه برای توضیح بیشتر مضامین قرآنی بهره برده و در مقاطع مختلف با نقل
روایات اهل بیت علیه‌السّلام در تبیین هر چه بیشتر آیات تلاش نموده است. حضرت آیت‌الله مکارم در مقدمه مختصری بر تفسیر نمونه ضمن بیان انگیزه نگارش می‌نویسد: هدف او ارائه تفسیری است که بتواند نیازها و ضرورتهای ویژه فکری نسل حاضر را پاسخگو باشد.
تفسیر وی شامل بیان اطلاعاتی راجع به سوره‌ها، تعداد آیات، ویژگیهای سوره‌ها در چند نکته از قبیل فضیلت،
ثواب قرائت و جایگاه آن و عنوان «محتوای سوره» بوده است.
پس از پرداختن به موارد فوق، به تفسیر دسته آیات می‌پردازد که قدم اول آن ترجمه آیات بوده است. پس از تفسیر عنوان «نکته‌ها» حاوی مطالب و پرسش و پاسخهای ارزشمندی می‌باشد و مباحث موضوعی تحت همین عنوان مطرح می‌شد. بنابراین نکته‌ها شامل: ۱- مباحثی است که بطور مستقیم یا غیر مستقیم از آیات استفاده می‌شود. ۲- نتیجه گیری از آیات. ۳- تطبیق مسائل و سؤالات جدید و یافتن پاسخ آنها از آیات. ۴- مباحث علمی مناسب با آیات. ۵- بیان
فلسفه احکام. ۶- دفاع از
حدود و
احکام اسلامی. ۷- استفاده‌های فقهی یا اصولی از آیات. و...
محقق کوشا آقای احمد علی بابایی با تلاش خود توانسته است، مطالب و بخش‌های گسترده تفسیر نمونه را با اشراف مؤلف آن به شکل ذیل خلاصه نماید.
الف) در بخش ویژگیهای سوره، اقدام به حذف مطالب توضیحی و اضافه، متن عربی
احادیث و بعضی مزایای سوره‌ها نموده است.
ب) در بخش محتوای سوره، متن عربی دسته آیات، ترجمه آنها و بحثهای استطرادی را حذف، از نقل اقوال خودداری کرده است مانند ج۱ ص۱۹ حذف احتمالی که دیگران داده‌اند
. و ج۱ ص۲۱ حذف بحث راجع به عقور، سمیع و بصیر که استطرادی محسوب می‌شد
. سعی نموده نمونه و مثالها را حذف نماید، مانند ج۱ ص۲۵ هود، نوح، زکریا
.
ج) در بخش نکته‌های آیات اکثر آنها را حذف نموده و فقط اشاره‌ای اجمالی به برخی بحثهای موضوعی داشته است. مانند ج۱ ص۳۲
و ج۱ ص۴۷
بحث هدایت.
د) سعی نموده
استشهاد به آیات دیگر را کمتر بازنویسی کند مانند ج۱ ص۳۹ و ۴۰.
ه) در نقل شان نزولها، منابع ابتدای آنها را به همراه جزئیات ریز، حذف نموده است، مانند ج۱ ص۴۲۳ ذیل آیه ۷۷ سوره نساء.
(البته در مواردی عنوان
شان نزول نیز حذف گردیده ولی مطالب آن با شیوه فوق آمده است.)
و) روش خلاصه برداری محقق شامل بحثهای لغوی نیز شده و اکثر آنها را بازنویسی ننموده است، مانند ج۱ ص۴۲۰ ذیل آیه ۷۱ سوره نساء.
ز) در بخش
آیات الاحکام نیز سعی نموده، توضیحات آن را حذف و اصل مطالب را بازگو نماید، مانند ج۱ ص۴۳۶ ذیل آیه ۹۲ سوره نساء.
ح) پاورقی‌ها نیز از خلاصه برداری، مصون نماده و غالب آنها حذف گردیده، فقط معانی لغت که در آنها ذکر شده، بازنویسی گردیده است، مانند ج۱ ص۴۸۹ اول سوره مائده.
ط) خلاصه برداری محقق شامل احادیث نیز کشته و اکثر موارد را ذکر ننموده است، مانند ج۲ صفحه ۴۶۰ ذیل آیه ۲ سوره رعد.
با این روش تفسیر نمونه در ۵ مجلد خلاصه گردیده که شامل مباحث اصلی تفسیر است. به این ترتیب دیگر نیازی به
فهرست موضوعی نخواهد بود. بهمین جهت به همراه گزیده نمونه، فهرست موضوعی ارائه نشده است. سرانجام پس از سه سال کار شبانه روزی «برگزیده تفسیر نمونه» به جمع
کتب قرآنی پیوست و مورد استقبال اقشار مختلف جامعه قرار گرفت، و توانست در مدتی کوتاه به عنوان کتاب و متن درسی دوره‌های تفسیر قرآن، مطرح شود.
کتاب «برگزیده تفسیر نمونه» در ۵ جلد توسط انتشارات دار الکتب اسلامیه در
تهران چاپ و نشر گردیده و در سال ۱۳۷۴ ش به بازار کتاب عرضه شد. و اکنون چاپ سیزدهم خود را نیز سپری کرده است. استقبال شایان از آن سبب شد که در سال ۱۳۸۰ ش بار دیگر مورد دقت و بازنگری قرار گیرد و بخشهایی اضافه و یا حذف و اصلاح گردد. این تفسیر تاکنون به زبان آذری و انگلیسی ترجمه شده، آقای فائق ولی اوغلی ترجمه
آذری و آقای مهندس منصور امینی ترجمه
انگلیسی آن را عهده دار بوده‌اند،
ترجمه عربی آن نیز توسط خود محقق با استفاده از تفسیر «الامثل» در حال اتمام است. خلاصه‌ای دیگر نیز به نام
تفسیر جوان از تفسیر نمونه توسط محمد بیستونی انجام گرفته است.
پیشگفتاری از حضرت آیت‌الله مکارم در ابتدای هر جلد تکرار شده است. فهرست مطالب در ابتدای هر مجلد آمده که همان فهرست تفسیر نمونه با حذف جزئیات می‌باشد.
۱- کتاب «گزیده تفسیر نمونه» ۵ جلد
۲- شرح حال خود نوشته محقق ارجمند آقای احمد علی بابایی
۳- طبقات مفسران شیعه عقیقی بخشایشی ج۵ ص۱۹۵
۴- مجلدات تفسیر نمونه
نرم افزار جامع التفاسیر، مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی (نور).
