گریه موجودات مختلف برای امام حسین

۱. نخست آنکه این روایات درباره مدت زمان گریه عناصر طبیعت بر شهادت‌امـام حسین (علیه‌السّلام) هم داستان نیستند. در روایات نقـل شـده از معصومان به سه گونه تعبیـر در این باره دیده می‌شود: مقید نبودن آن به زمانی خاص، قید یک سال، و قیـد چـهـل روز، که در این دسته سوم، روایات بیشتری می‌گنجد. روایات نقـل شـده از اصحاب ائمه (علیه‌السّلام) (روایت ابوذر و روایت میثم تمار) از هرگونه تقیید زمانی تهی است و روایت فاطمه بنت علی مقید به زمان بازگشت اهل بیت به مدینه است. در روایات موجود در منابع اهل سنت نیز چند گونه تعبیر به چشم می‌خورد: مقیـد نبـودن بـه زمـانی خـاص مدت چند روز، یک ماه، چهل روز، دو یا سه ماه و سرانجام یک سال و نه ماه. در توجیه این اختلاف می‌توان گفت که بر حسب روایات هرقدر بـه زمـان وقـوع حادثه نزدیک تر می‌شویم، نشانه‌های تاثر عالم هستی آشکارتر به چشم می‌خورد. از این رو طبق این روایات، حوادثی مانند کسوف، بادهای سرخ و سیاه، و بارش خون و خاکستر، بلافاصله پس از حادثه رخ داده است. در برخی روایات، سرخی خورشید در روزهای پس از شهادت امام، به «علقة» (خون بسته با رنگ سرخ مایل به سیاه، یا به «وردة کالدهان» (روغن مذاب سرخ رنگ)، یا به «ملاحـف مـعـصفره» (ملحفـه هـای رنگ شده با شیره گلی سرخ رنگ به نام عصفر) تشبیه شده است؛ اما این وضعیت در روزهای بعد ادامه نیافته است. مؤید این توجیه، سخن سیوطی است که مدت سرخی همچون «ملاحف معصفرة» را هفت روز بیان می‌کند، سپس می‌گوید که آفاق آسمان به مدت شش ماه پس از شهادت حسین (علیه‌السّلام) سرخ رنگ بود، و در پایان اظهار می‌دارد که آثاری از آن سرخی، همچنان در آسمان دیده می‌شود. بنابراین باید میان سرخی هفت روز اول و شش ماه اول و سرخی پس از آن تفاوتی بوده باشد.
۲. نکته دیگر در روایات یادشده، شدت گستردگی این تاثر در نظام هستی است. دقت در تعابیر به کاررفته در این روایات نشان می‌دهد که چگونه این حادثه بر پهنه عظیم هستی تاثیر گذار بوده است؛ به گونه‌ای که زمین و آسمان، خورشید و ستارگان، مؤمنـان انس و جن، همه فرشتگان در زمین و آسمان، بهشت و دوزخ، مالک و رضوان، حاملان عرش، کعبه و مقام، مشعر الحرام، ارکان آسمان و پهنه زمین، دریاها و ماهیان اعمـاق آبها، کوه‌ها و بیشه‌ها و کوهپایه‌ها، جنگلها و صخره‌ها، درختها با ریشه‌هایشان و حتی وحوش بیابان، و خلاصه هر آنچه در آسمانها و زمین‌های هفت گانه و بین آنها بود، و آنچه دیدنی بود و نادیدنی، بر امام حسین (علیه‌السّلام) گریست.
۳. در اینجا این پرسش رخ می‌نماید که چگونه گریه موجودات بـی جـان و جمادات توجیه پذیر است؛ آیا باید این گونه روایات را بر معانی کنایی و تخیلی و تمثیلی حمـل کرد؛ یا آنکه می‌توان مفهومی حقیقی از آنها دریافت؟ با توجه به دشواری درک این گزاره‌ها، برخی عالمان گریه موجودات بی شعور را با تقدیر گرفتن یک مضاف توجیه کرده‌اند. برای مثال «بکـت الـسماوات والارضـون» را «بکی اهل السماوات والارضون» تفسیر کرده‌اند؛ یعنی هر چند ظاهر عبارت این است که آسـمـانهـا و زمینها گریستند، در واقع مقصود این است که اهل آسمانها و زمین‌ها گریستند. برخی نیـز آن را تعبیری کنایی دانسته‌اند. برخی دیگر، آن را رسـمـی بـه جـامـانـده از عصر جاهلیت دانسته‌اند؛ زیرا در آن زمان برای تعظیم بزرگان در گذشته، این تعابیر را به کار می‌برده‌اند. به نظر می‌رسد اگر مضمون آیاتی همچون (إِنْ مِنْ شَيْ‌ءٍ إِلاَّ يُسَبِّحُ بِحَمْدِهِ وَ لكِنْ لا تَفْقَهُونَ تَسْبيحَهُم‌) و (يُسَبِّحُ لِلَّهِ ما فِي السَّماواتِ وَ ما فِي الْأَرْض‌) را بدون هیچ توجیه و تاویلی بپذیریم، و بگوییم اجزای هستی می‌توانند تسبیح گوی حـق باشند، و همین، حکایت از گونه‌ای شعور در آنها دارد، پس می‌توانیم نتیجه بگیریم که همین‌ها می‌توانند بر شهادت شخصیتی چون ابی عبدالله (علیه‌السّلام) گریان هم باشند؛ تنها نکته در اینجاست که گریه هر چیز متناسب با هموست.