کَرْب (لغات‌قرآن)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
کَرْب: (وَ مِن کُلِّ کَرْبٍ) «کَرْب» (بر وزن حرب) در اصل، به معنای زیر و رو کردن زمین و حفر آن است،
و نیز به معنای گره محکمی که در طناب دلو می‌زنند آمده، سپس در
غم و اندوه‌هایی که قلب انسان را زیر و رو می‌کند و همچون گرهی بر دل انسان می‌نشیند، گفته شده است.
بنابراین، ذکر کلمه «
کَرْب» در
آیه که معنای وسیع و گسترده‌ای دارد و هرگونه مشکل مهمی را شامل می‌شود بعد از ذکر «ظلمات برّ و بحر» - که به قسمت خاصی از شدائد گفته می‌شود- از قبیل ذکر یک مفهوم عام بعد از بیان مفهوم خاص است (دقت کنید). و توصیف آن در سوره «
انبیاء» به «عظیم»، نهایت شدت اندوه
نوح (علیه‌السّلام) را می‌رساند.
ترجمه و تفاسیر آیات مرتبط با
کَرْب:(قُلِ اللّهُ يُنَجِّيكُم مِّنْهَا وَمِن كُلِّ كَرْبٍ ثُمَّ أَنتُمْ تُشْرِكُونَ) (بگو: «
خداوند شما را از اينها و از هر مشكل و اندوهى نجات مى‌دهد؛ باز هم شما براى او همتا قرار مى‌دهيد و راه
کفر مى‌پوييد.»)
علامه طباطبایی در
تفسیر المیزان می‌فرماید:
راغب در
مفردات خود مى‌گويد:
كرب به معناى اندوه فراوان و شديد است،
(وَ نَجَّيْناهُ وَ أَهْلَهُ مِنَ الْكَرْبِ الْعَظِيمِ)- و ما او و اهل او را از آن اندوه بزرگ نجات داديم و
كربة و غمة به يك معنا است، ريشه اين
لغت از
كرب الأرض - به سكون راء- گرفته شده كه به معناى زير و رو كردن زمين است، و چون اندوه نيز دل انسان را زير و رو و مشوش مى‌كند از اين جهت اندوه را نيز
كرب گفته‌اند، و در مثل مى‌گويند:
الكراب على البقر- شخم به عهده گاو است،
البته اين مثل غير از آن مثلى است كه مى‌گويند: الكلاب على البقر بعيد هم نيست كه ريشه اين
لغت كربت الشمس- آفتاب نزديك غروب شد بوده باشد و اينكه مى‌گويند: اناء
كربان به معناى ظرفى است كه نزديك پر شدن باشد و
كربان مانند قربان به معناى نزديكى است و يا اينكه از
كرب - به فتحه كاف و راء- است و به معناى گره ضخيم و محكمى است كه در ريسمان دلو مى‌زنند و مى‌گويند:
اكربت الدلو يعنى گره زدم دلو را و اندوه را از اين جهت
كرب مى‌گويند كه خود عقده و گرهى است در قلب. در اين آيه
(كُلِّ كَرْبٍ)- هر اندوهى به ظلمات بر و بحر اضافه شده تا شامل همه مردم و همه ناملايمات بشود، چون هيچ انسانى نيست كه در طول زندگيش به اندوهى برخورد نكند.
(دیدگاه
شیخ طبرسی در
مجمع البیان:
)
(وَنُوحًا إِذْ نَادَى مِن قَبْلُ فَاسْتَجَبْنَا لَهُ فَنَجَّيْنَاهُ وَأَهْلَهُ مِنَ الْكَرْبِ الْعَظِيمِ) (و نوح را به ياد آور هنگامى كه پيش از آن زمان،
پروردگار خود را خواند؛ و دعاى او را مستجاب كرديم؛ و او و خاندانش را از اندوه بزرگ رهايى بخشيديم.)
شیخ طبرسی در
مجمع البیان می‌فرماید: خواهش او را مستجاب كرديم و خود و اهلش را از غم شديد كه سوز و گداز آن دل را مى‌گداخت، نجات داديم. اين غم شديد همان اذيت‌هايى بود كه در مدتى دراز از آنها ديده بود. بديهى است كه تحمل
اهانت از مردم پست از همه چيز دشوارتر است.
(وَنَجَّيْنَاهُ وَأَهْلَهُ مِنَ الْكَرْبِ الْعَظِيمِ) (و او و خاندانش را از اندوه بزرگ رهايى بخشيديم.)
علامه طباطبایی در
تفسیر المیزان می‌فرماید: كلمه
كرب - به طورى كه راغب گفته- به معناى اندوه شديد است.
و مراد از آن در اينجا همان طوفان و يا آزار قوم نوح است.
(دیدگاه
شیخ طبرسی در
مجمع البیان:
)
•
مکارم شیرازی، ناصر، لغات در تفسیر نمونه، برگرفته از مقاله «کَرْب»، ص۴۵۸.
