کلم (مفرداتنهجالبلاغه)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
كَلْم (به فتح کاف و سکون لام) از
واژگان نهج البلاغه به معنای
زخم زدن است.
این واژه دارای مشتقاتی است که در «
نهجالبلاغه» بهکار رفته است، مانند:
•
کَلام (به فتح کاف و لام) اثرى است كه دلالت بر
معنی دارد.
•
تَكْليم (به فتح تاء و سکون لام)
•
تَكَلّم (به فتح تاء و کاف) نیز هر دو به معنى سخن گفتن است.
موارد زيادى از آن در نهج البلاغه آمده است.
كَلْم (مثل
عقل) به معنای زخم زدن است. «
كلمه كلما: جرحه.»
راغب در
مفردات گويد:
كلم تأثيرى است كه با چشم و گوش درک مىشود،
كلام با گوش و
كلم (زخم) با چشم.
در
مجمع البیان فرموده:
كلم به معنى زخم زدن است و معناى اصلى آن تأثير است و «
كلام» اثرى است كه دلالت بر معنى دارد.
«
تكليم و
تكلّم» هر دو به معنى سخن گفتن است. «
كَلَّمَ اللَّهُ مُوسى» يعنى
خدا با
موسی سخن گفت.
یکی از مواردی که در «نهجالبلاغه» استفاده شده به شرح ذیل میباشد:
در
حکمت ۳۸۱ فرموده:
«الْكَلامُ في وَثاقِكَ ما لَمْ تَتَكَلَّمْ بِهِ فَإذا تَكَلَّمْتَ بِهِ صِرْتَ في وَثاقِهِ فَاخْزُنْ لِسانَكَ كَما تَخْزُنُ ذَهَبَكَ وَ وَرِقَكَ فَرُبَّ كَلِمَة سَلَبَتْ نِعْمَةً وَ جَلَبَتْ نِقْمَةً.» «سخن؛ مادام كه نگفتهاى در
اختیار توست امّا همين كه از دهان خارج شد، تو در اختيار آن خواهى بود، بنابراين زبانت را همچون
طلا و نقرهات، نگهدار زيرا بسيار شده كه يک
كلمه نعمت بزرگى را از
انسان سلب كرده و يا
بلا و دردسرى مهم فراهم ساخته است.»
مواردی متعدد از این ماده در «نهجالبلاغه» استفاده شده است.
•
قرشیبنایی، سید علیاکبر، مفردات نهج البلاغه، برگرفته از مقاله «کلم»، ج۲، ص۹۱۲.