کریم (لغات‌قرآن)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
کریم: (مِنْ کُلِّ زَوْجٍ کَریمٍ) «کریم» از مادّه «
کَرَم»
در اصل به معنای هر چیز پر ارزش است، گاه در مورد انسان به کار می‌رود، گاه گیاهان، و گاهی حتی نامه توصیف به «کریم» می‌شود مانند سخن ملکه «
سبا» در مورد نامه
سلیمان:
(اِنِّی اُلْقِیَ اِلَیَّ کِتابٌ کَرِیمٌ) و منظور از گیاه کریم، گیاهان پرفایده است و البته هر گیاهی دارای فوائدی است که با پیشرفت علم این حقیقت روز به روز آشکارتر می‌شود. تعبیر به «کَرِیم» از مادّه «
کرامت» به معنای «مفید فایده» است، و لذا در میان عرب معمول است، وقتی می‌خواهند شخص یا چیزی را غیر مفید معرفی کنند می‌گویند: «لاکَرامَةَ فِیْهِ»، مسلم است
سایه‌ای که از
دود سیاه و خفه کننده است،
جز
شر و زیان چیزی از آن انتظار نمی‌رود، «لاکَرامَةَ فِیْهِ». مفسرین در
تفسیر «کَرِیم» تعبیرات گوناگونی را بیان کرده‌اند.
در
تفسیر «کَرِیم» تعبیرات گوناگونی را گفته‌اند؛ بعضی گفته‌اند: کریم، بخشنده‌ای است که تمام افعالش
احسان است و هرگز با بخشش خود در پی کسب سود یا دفع زیان نیست. بعضی گفته‌اند: کریم، کسی است که هم آنچه را بر او است و هم آنچه را بر او لازم نیست می‌بخشد. و بعضی گفته‌اند: کریم، کسی است که متاع کم را می‌پذیرد، و بهای زیاد در برابر آن می‌دهد.
ترجمه و تفاسیر آیات مرتبط با
کریم:(أَوَلَمْ يَرَوْا إِلَى الْأَرْضِ كَمْ أَنبَتْنَا فِيهَا مِن كُلِّ زَوْجٍ كَرِيمٍ) (آيا آنان به زمين نگاه نكردند كه چه قدر از انواع گياهان پرارزش در آن رويانديم؟!)
علامه طباطبایی در
تفسیر المیزان می‌فرماید: مراد از زوج كريم - به طورى كه گفته‌اند- به معناى زوج نيكو است، آن نباتاتى است كه خداى سبحان نر و ماده‌شان خلق كرده. بعضى از مفسرين گفته‌اند: مراد از آن، همه موجودات روييدنى است، چه نبات و چه حيوان، و چه انسان، به دليل اينكه در جاى ديگر در خصوص انسان فرموده:
(وَ اللَّهُ أَنْبَتَكُمْ مِنَ الْأَرْضِ نَباتاً) (دیدگاه
شیخ طبرسی در
مجمع البیان:
)
(لَّا بَارِدٍ وَلَا كَرِيمٍ) (
سايه‌اى كه نه خنك است و نه آرام‌بخش.)
علامه طباطبایی در تفسیر المیزان می‌فرماید: ظاهرا دو كلمه
(لا بارِدٍ وَ لا كَرِيمٍ) دو صفت باشد براى ظل نه براى يحموم، چون ظل است كه از آن انتظار برودت مى‌رود، و مردم بدان جهت خود را به طرف
سايه مى‌كشانند، كه خنك شوند، و استراحتى كنند و هرگز از
دود انتظار برودت ندارند، تا بفرمايد يحمومى كه نه خنك است و نه كريم.
(دیدگاه شیخ طبرسی در مجمع البیان:
)
(إِنَّهُ لَقُرْآنٌ كَرِيمٌ) (كه آن،
قرآن پر ارزشى است.)
علامه طباطبایی در تفسیر المیزان می‌فرماید: جواب قسم سابق است، و ضمير در آن به
قرآنى كه از سياق استفاده مى‌شود بر مى‌گردد، و از توصيف
خدای تعالی قرآن را به لفظ كريم و بدون هيچ قيد- البته با در نظر داشتن اينكه مقام آيه مقام
مدح است- چنين بر مى‌آيد كه
قرآن به طور مطلق كريم و محترم است، و هم نزد خدا كريم و
عزیز است، و هم بدين جهت كريم است كه صفاتى پسنديده دارد، و هم بدين جهت كه سودرسان براى خلق است، سودى كه هيچ چيز جاى آن را نمى‌گيرد، چون مشتمل بر اصول معارفى است كه سعادت
دنیا و
آخرت بشر را تضمين مى‌كند.
(دیدگاه شیخ طبرسی در مجمع البیان:
)
(يَا أَيُّهَا الْإِنسَانُ مَا غَرَّكَ بِرَبِّكَ الْكَرِيمِ) (اى انسان! چه چيز تو رادر برابر
پروردگار كريمت مغرور ساخته است؟!)
علامه طباطبایی در تفسیر المیزان می‌فرماید: در اين
آیه مى‌بينيم كه
غرور را معلق به دو صفت
ربوبیت و كرم خداى تعالى كرده، و اين بدان منظور بوده كه بفهماند علت
عتاب و توبيخ چه بود، و حاصلش اين است كه تمرد مربوب و سرگرمى و فرو رفتن سراپايش در
معصیت ربى كه مدبر امر او است، و نعمت‌هاى ظاهرى و باطنيش سراپاى وجود او را فرا گرفته، كفرانى است كه هيچ فطرت سليمى در زشتى آن شك ندارد، و بدون دغدغه مرتكبش را مستحق
عقاب مى‌داند، مخصوصا در موردى كه رب منعم، كريم هم باشد، يعنى اگر نعمتى مى‌دهد و عطايى مى‌كند هيچ قسم سودى را براى خود منظور ندارد، و علاوه بر اين در احسانى كه مى‌كند بديها و نادانی‌ها و نافرمای‌هاى مربوب را در نظر نمى‌گيرد، و از همه اغماض مى‌كند، كه
کفران چنين ربى باز هم زشت‌تر و توجه عتاب و
مذمت شديدتر و روشن‌تر است.
(دیدگاه شیخ طبرسی در مجمع البیان:
)
•
مکارم شیرازی، ناصر، لغات در تفسیر نمونه، برگرفته از مقاله «کریم»، ص۴۵۹.
