کثیر الظن
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
کثیر الظن به معنای بسیار گمان کننده است.
از آن به مناسبت در باب
صلات سخن گفته‌اند.
به کسی که بسیار دچار
ظن می‌شود و این امر مانع
یقین پیدا کردن او می‌گردد کثیر الظن گویند.
به کسی که در
نماز بسیار
شک بر او عارض می‌شود کثیر الشک گویند. وظیفه چنین کسی اعتنا نکردن به شک است، یعنی بنا را بر وقوع مشکوک می‌گذارد، مگر آنکه بنای او موجب بطلان نماز گردد که در این صورت بنا را بر عدم وقوع می‌گذارد.
آیا حکم کثیر الظن در نماز همان حکم کثیر الشک است یا نه؟ البته در نماز حکم ظنّ قطع نظر از کثرت آن متفاوت با حکم شک است، بدین معنا که ظن قائم مقام علم و
حجت است، از این‌رو، چنانچه نمازگزار پس از شک در عدد رکعات نماز به یک طرف ظن پیدا کند بنا را بر همان می‌گذارد مانند آنکه در شک! بین سه و چهار در نماز چهار رکعتی اگر ظن به سه یا چهار پیدا کند بنا را بر همان می‌گذارد و نمازش صحیح است. نماز احتیاط نیز بر او واجب نیست همچنین در افعال نماز از قبیل
رکوع،
سجود یا
قرائت با ظن به انجام دادن یا ندادن بنا را بر همان می‌گذارد.
اینک با توجه به این مطلب آیا ظن کثیر الظن همچون ظن غیر کثیر الظن معتبر است و یا در حکم شک کثیر الشک است و به آن اعتنا نمی‌شود؟ بــرخــی گفته‌اند در صورتی که ظن کثیر الظن به طرفی تعلق گیرد که موجب تسهیل برای او شود، مانند آنکه در شک بـیـن ســه و چهار ظن به چهار پیدا کند، در این صورت مطابق ظن خود عمل می‌کند، یعنی ظن در این صورت معتبر است، چنان که ظن غیر کثیر الظن معتبر می‌باشد، لیکن اگر ظن به طرفی باشد که موجب به جا آوردن عملی یا بطلان نماز گردد، مانند ظن به انجام ندادن رکوع یا ظن به سه در شک بین سه و چهار، ظن کثیر الظن در حکم شک کثیر الشک است و به آن اعتنا نمی‌شود.
برخی گفته‌اند کثیر الظن بنا را بر ظن خود می‌گذارد، مگر آنکه منشا ظن معلوم باشد و نزد عقلا ظن آور نباشد. در این صورت بنا را بر ظن گذاشتن خالی از اشکال نیست.
بنابراین قول کثیر الظن در حکم کثیر الشک نخواهد بود.
برخی دیگر گفته‌اند: اگر کثرت ظن به حدی باشد که موجب انصراف ادله اعتبار ظن از آن گردد، فاقد اعتبار است. در غیر این صورت، ظن بر اعتبار خود باقی است.
فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت (علیهم‌السلام)، ج۷، ص۸۰.
