کتاب التنویر (کتاب)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
«کتاب التنویر»، ترجمه و تفسیر اصطلاحات پزشکی به زبان
فارسی است. ابومنصور، حسن بن نوح این کتاب کوچک را نخست به زبان
عربی نوشته و سپس آن را به زبان فارسی بی کم وکاست ترجمه کرده است.
وی انگیزه اش را از نگارش این اثر چنین بیان می‌دارد: «از آنک من نیک بدانسته‌ام که فضل
علم پزشکی بر همه علم‌های دیگر تاجی است... و اندر این وقت خواستم که ازکتاب‌های
طب و از کناش‌ها، لفظهایی برچینم که معنی آن نزدیک به اهل علم معروف است... و آن نتوان یافتن اندر کتاب، مگر پراکنده و این کس که نو بود اندر
علم بتواند به دست آوردن تا رنج بسیار نبیند و بود که از آن رنج به ستوه شود.
کتاب، مشتمل بر ۱۰ باب است.
سبک نثر پارسی این متن کوچک، بسیار ساده و شیوا و از کهن سال‌ترین و اولین نمونه‌های نگارش پارسی دری است که سبک محاورات ساده و معمولی آن عهد در ماوراءالنهر
خراسان بوده است.
مؤلف، در این کتاب کوچک، بسیاری از بیماری‌ها، معالجات، داروها، خوراک‌ها، طبایع و اعضای بدن را نام برده و تعریف و تفسیر نموده است.
عناوین باب‌های کتاب بدین شرح است:
۱. اندر نام‌های بیماری‌ها که از موی سر تا
ناخن پای پدید آید؛
۲. اندر نام‌های بیماری‌ها که بر روی تن پدید آید؛
۳. اندر نام‌های تب‌ها و آنچه در خور وی است؛
۴. اندر آنچه در تن مردم است از اندام و آنچه مانند وی است؛
۵. اندر نام‌های طبایع‌ها و آنچه در معنی وی است؛
۶. اندر نام‌ها که اندر علاج به کار داشته آید؛
۷. اندر نام‌های طعام‌ها و شراب‌ها؛
۸. اندر نام‌های قرابادین‌ها و لفظها؛
۹. اندر نام‌های سنگ‌ها و پیمان‌ها؛
۱۰. اندر شناختن چیزهایی که چاره نیست
ابومنصور، مانند دیگر فضلا و دانشوران
ایران در آن
عهد ، بر دو زبان پارسی و عربی تسلط داشته است، زیرا پارسی، زبان نژاد و خاندان او بوده و زبان عربی را نیز در آغاز تحصیلات، به خوبی و با کوشش در نزد استادان ایرانی فرامی گرفته است. وی با این توانایی، نسخه عربی را با شیوه‌ای استادانه و ماهرانه به پارسی دری ساده و محاوره‌ای برگردانیده است. ترجمه اصطلاحات و جملات عربی به اصطلاحات و جملات پارسی، بی اندازه ماهرانه و بسی جالب توجه می‌باشد.
این اثر، به همت سید کاظم امام بر اساس نسخه‌ای خطی که در کتابخانه ملی وجود داشته، تصحیح شده است.
نگاشتن تاریخچه زندگی و آثار طبی
ابومنصور بخاری و بحث پیرامون دانش پزشکی
ایران اسلامی به عنوان مقدمه، تدوین و تنظیم فرهنگ لغات کتاب و تنظیم فهارس اعلام و اماکن و کتاب‌ها، کارهایی است که مصحح انجام داده است.
کتاب، در ۱۴۴ صفحه چاپ و منتشر شده است.
نرم افزار جامع طب، مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی (نور).
