چاه انس بن مالک
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
چاه انس بن مالک یکی از چاه‌های تاریخی
شهر مدینه است. بنا به روایاتی آب این چاه به برکت و معجزه‌ی
پیامبر اکرم (صلی‌الله‌علیه‌وآله‌وسلم) شیرین و گوارا شده است. در سده‌های متأخر از آن با نام‌هایی چون «حَضارم» و «رباطیه»یا «زناطیه» یاد شده است.
چاه انس، در شرق
مسجدالنبی، در مجاورت محله بنی‌جُدیله،
و در خانه
انس بن مالک، خادمِ پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) از
بنی‌عُدی بن نَجّار خزرج، قرار داشت و در
جاهلیت آن را با نام برود می‌شناختند.
این چاه که از املاک پدر انس بود، در منابع متقدم، با نام انس
و گاه با نام پدرش مالک
معروف بوده و در قرون متاخر از آن، با نام‌هایی چون حَضارم
و رباطیه
یا زناطیه
یاد شده است.
چاه انس با آب شیرین و گوارای خود مورد استفاده مردم مدینه، در زمان سختی و
قحطی، بود.
گزارش‌هایی از نوشیدن آب این چاه توسط پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) حکایت دارند. به روایتی، با ورود پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) به مدینه و سکونت در خانه
ابوایوب انصاری، ابوایوب برای آن حضرت از آب گوارای چاه انس آورد.
در گزارشی دیگر به نقل از انس، پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) در میهمانی خانه وی، مقداری از آب چاه در
شیر ریخت و نوشید.
در روایتی از انس که در منابع متقدم از آن یادی نشده، وی شیرینی آب این چاه را به معجزه پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) دانسته است.
سمهودی (م
۹۲۲ق) از موقوفه بودن این چاه برای کاروانسرایی در شمال باغ رومیه،
و خیاری (م۱۹۶۰م) از وجود این چاه در زمان خود در داخل بنایی زیبا سخن گفته است.
ایوب صبری پاشا(م
۱۳۰۷ق)
و پس از وی
رفعت پاشا (م
۱۳۵۳ق)
در بیان موقعیت مکانی این چاه، آن را نزدیک بارگاه منسوب به
عبدالله، پدر پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم)، دانسته‌اند.
چاه انس، تا سال
۱۳۵۳ق، میان باغی از موقوفات اشراف علوی موجود بود، اما با توسعه
مسجد و گسترش شهر، از بین رفت.
۱. انساب الاشراف: احمد بن یحیی بلاذری (م۲۷۹ق)، به کوشش محمد باقر محمودی، بیروت، مؤسسة الاعلمی، ۱۳۹۴ق.
۲. تاریخ المدینة المنوره (اخبار المدینة النبویه): عمر بن شبّه نمیری (م۲۶۲ق)، به کوشش فهیم محمد شلتوت، قم، دار الفکر، ۱۳۶۸ش.
۳. تاریخ معالم المدینة المنوره قدیماً و حدیثاً: احمد یاسین خیاری (م۱۳۸۰ق)، ریاض، مکتبة الملک فهد، ۱۴۱۹ق.
۴. دلایل النبوه: ابونعیم احمد بن عبدالله اصفهانی (م۴۳۰ق)، به کوشش محمد رواس و عبدالبر عباس، بیروت، دار النفائس، ۱۴۰۶ق.
۵. سبل الهدی و الرشاد فی سیرة خیر العباد: محمد بن یوسف شمس شامی (م۹۴۲ق)، به کوشش عادل احمد عبدالموجود و علی محمد معوض، بیروت، دار الکتب العلمیه، ۱۴۱۴ق.
۶. سفرنامه‌های خطی فارسی: گروهی از نویسندگان، به کوشش‌هارون وهومن، تهران، اختران، ۱۳۸۸ش.
۷. الطبقات الکبری: محمد بن سعد (م۲۳۰ق)، بیروت، دار الصادر، ۱۴۰۹ق.
۸. مدینه شناسی: سید محمد باقر نجفی، تهران، شرکت قلم، ۱۳۶۴ش.
۹. مرآة الحرمین:
ابراهیم رفعت باشا (م۱۳۵۳ق)، قم، المطبعة العلمیه، ۱۳۴۴ق.
۱۰. المعالم الاثیره: محمد محمد حسن شراب، بیروت، دار القلم، ۱۴۱۱ق.
۱۱. موسوعة مرآة الحرمین الشریفین: ایوب صبری
باشا (م۱۲۹۰ق)، القاهره، دار الآفاق العربیه، ۱۴۲۴ق.
۱۲. وفاء الوفاء باخبار دارالمصطفی: علی بن عبدالله سمهودی (م۹۱۱ق)، به کوشش محمد محیی‌الدین عبدالحمید، بیروت، دار الکتب العلمیه، ۲۰۰۶م.
رحمان فتاح‌زاده، دانشنامه حج و حرمین شریفین، برگرفته از مقاله «چاه اَنَس بن مالک»، تاریخ بازیابی ۱۴۰۱/۸/۸.
