• خواندن
  • نمایش تاریخچه
  • ویرایش
 

پوشاندن دست

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف


مقالات مرتبط: پوشاندن (مقالات مرتبط).

یکی از محرمات احرام پوشاندن دست برای زن محرم است.


از مهم‌ترین مصداق‌های پوشاندن دست، پوشیدن دستکش است که با عنوان «لبس القفازین»
[۱] تذکرة الفقهاء، العلامة الحلی، ج۷، ص۳۰۲.    
[۲] جواهر الکلام، النجفی، ج۱۸، ص۳۴۲.    
[۳] السرائر، ابن ادریس، ج۱، ص۵۴۴.    
[۴] المبسوط، طوسی، ج۱، ص۳۲۰.    
[۵] المدونة الکبری، مالک بن انس، ج۱، ص۴۶۱.    
[۶] الموطا، مالک بن انس، ج۳، ص۴۷۳.    
[۷] مواهب الجلیل، الحطاب الرعینی، ج۳، ص۱۴۰.    
[۸] المغنی، عبدالله بن قدامه، ج۳، ص۳۰۴.    
[۹] حاشیة رد المحتار، ابن عابدین، ج۲، ص۵۲۸.    
[۱۰] اعانة الطالبین، البکری الدمیاطی، ج۲، ص۳۶۰.    
ذیل مبحث حرمت پوشیدن لباس دوخته (لبس المخیط) یاد شده است.
[۱۱] مواهب الجلیل، الحطاب الرعینی، ج۳، ص۱۴۰.    
[۱۲] جواهر الکلام، النجفی، ج۲۰، ص۴۰۴.    
[۱۳] حواشی الشروانی، الشروانی، ج۴، ص۱۶۵.    
[۱۴] من لا یحضره الفقیه، الصدوق، ج۲، ص۳۳۹.    


فقیهان امامی،
[۱۵] المبسوط، طوسی، ج۱، ص۳۲۰.    
[۱۶] مستند الشیعه، أحمد بن محمد مهدی النراقی، ج۱۲، ص۱۲.    
[۱۷] السرائر، ابن ادریس، ج۱، ص۵۴۴.    
[۱۸] المعتمد، محاضرات الخوئی، ج۳، ص۴۱۹.    
مالکی ،
[۱۹] المدونة الکبری، مالک بن انس، ج۱، ص۴۶۱.    
[۲۰] الموطا، مالک بن انس، ج۳، ص۴۷۳.    
[۲۱] مواهب الجلیل، الحطاب الرعینی، ج۳، ص۱۴۰.    
حنبلی
[۲۲] المغنی، عبدالله بن قدامه، ج۳، ص۳۰۴.    
[۲۳] کشاف القناع، اسدالله بن اسماعیل التستری، ج۲، ص۴۷۳.
[۲۴] کشاف القناع، اسدالله بن اسماعیل التستری، ج۲، ص۵۲۰-۵۲۱.
و بیشتر فقیهان شافعی
[۲۵] تذکرة الفقهاء، العلامة الحلی، ج۷، ص۳۰۲.    
[۲۶] فتح العزیز، عبدالکریم بن محمد الرافعی، ج۷، ص۴۵۴.    
[۲۷] المجموع، النووی، ج۷، ص۲۵۷.    
[۲۸] المجموع، النووی، ج۷، ص۲۶۳.    
[۲۹] المجموع، النووی، ج۷، ص۲۶۹.    
[۳۰] المجموع، النووی، ج۷، ص۳۵۹.    
بر آنند که پوشیدن دستکش برای زن احرام گزار که معمولا برای حفاظت از سرما یا گرما
[۳۱] المغنی، عبدالله بن قدامه، ج۳، ص۳۰۴.    
[۳۲] المجموع، النووی، ج۷، ص۲۵۲.    
[۳۳] السرائر، ابن ادریس، ج۱، ص۵۴۴.    
و یا زینت
[۳۴] جواهر الکلام، النجفی، ج۱۸، ص۳۷۲.    
[۳۵] جواهر الکلام، النجفی، ج۱۸، ص۲۴۳.    
[۳۶] المبسوط، طوسی، ج۱، ص۳۲۰.    
[۳۷] الدروس، الشهید الاول، ج۱، ص۳۷۶.    
[۳۸] فقه الصادق، سید محمد صادق روحانی، ج۱۰، ص۴۴۲-۴۴۳.    
[۳۹] تفصیل الشریعه، فاضل اللنکرانی، ج۴، ص۸۱.
[۴۰] تفصیل الشریعه، الشیخ الحر العاملی، ج۴، ص۳۶۷.    
[۴۱] تفصیل الشریعه، الشیخ الحر العاملی، ج۴، ص۴۹۷.    
انجام می‌شود، حرام است.

پشتوانه آنان احادیثی است که با تجویز پوشیدن لباس دوخته شده برای زنان، دستکش را استثناء کرده‌اند.
[۴۲] شرح صحیح البخاری لابن بطال، ابن بطال، ج۴، ص۴۵۷.    
[۴۳] سنن ابی داود، السجستانی، ج۲، ص۱۶۵.    
[۴۴] الکافی، الکلینی، ج۴، ص۳۴۴-۳۴۵.    
[۴۵] المعتمد، محاضرات الخوئی، ج۳، ص۲۷۶.    
افزون بر این، برخی فقیهان اهل سنت پوشاندن دست را مانند پوشاندن صورت دانسته‌اند.
[۴۶] فتح العزیز، عبدالکریم بن محمد الرافعی، ج۷، ص۴۵۴.    
دست‌ها و صورت زن مانند موی او نیست که پوشاندن آن در حال نماز واجب باشد؛ پس در حال احرام نباید پوشانده شود. فقیهان حنفی پوشاندن دست را با دستکش حرام نشمرده‌اند.
[۴۷] المبسوط، سرخسی، ج۴، ص۱۲۸.    
[۴۸] بدائع الصنائع، علاء الدین الکاسانی، ج۲، ص۱۸۶.    
[۴۹] حاشیة رد المحتار، ابن عابدین، ج۲، ص۵۲۸.    
پشتوانه آن‌ها، عمل صحابه
[۵۰] الاستذکار، ابن عبدالبر، ج۴، ص۱۵.    
[۵۱] معرفة السنن و الآثار، البیهقی، ج۷، ص۱۳۹.    
و حدیثی نبوی
[۵۲] سنن الدارقطنی، الدارقطنی، ج۳، ص۲۴۲.    
[۵۳] السنن الکبری، البیهقی، ج۵، ص۷۳.    
است که در مقام بیان، بدون اشاره به پوشاندن دست، زن احرام گزار را تنها از پوشاندن صورت بر حذر داشته است.
[۵۴] المبسوط، سرخسی، ج۴، ص۱۲۸.    
[۵۵] بدائع الصنائع، علاء الدین الکاسانی، ج۲، ص۱۸۶.    
حنفیان روایت نبوی دلالت گر بر نهی زنان از پوشیدن دستکش را بر نهی تنزیهی ( کراهت ) حمل کرده‌اند.
[۵۶] بدائع الصنائع، علاء الدین الکاسانی، ج۲، ص۱۸۶.    
[۵۷] حاشیة رد المحتار، ابن عابدین، ج۲، ص۵۲۸.    
اندکی از فقیهان امامی نیز این گونه روایات را بر نهی تنزیهی حمل کرده‌اند.
[۵۸] مدارک الاحکام، سید محمد بن علی الموسوی العاملی، ج۷، ص۳۳۲.    
[۵۹] ریاض المسائل، سید علی الطباطبائی، ج۶، ص۲۵۹.    
[۶۰] جواهر الکلام، النجفی، ج۱۸، ص۳۴۱.    
[۶۱] جواهر الکلام، النجفی، ج۱۸، ص۳۹۰.    
[۶۲] مستند الشیعه، أحمد بن محمد مهدی النراقی، ج۱۲، ص۱۲.    
فقیهان امامی
[۶۳] المبسوط، طوسی، ج۱، ص۳۱۷.    
[۶۴] المهذب، القاضی ابن البراج، ج۱، ص۲۱۲.    
و اهل سنت
[۶۵] المجموع، النووی، ج۷، ص۲۵۷.    
[۶۶] المجموع، النووی، ج۷، ص۳۵۹.    
[۶۷] کشاف القناع، اسدالله بن اسماعیل التستری، ج۲، ص۴۹۴.
[۶۸] حاشیة رد المحتار، ابن عابدین، ج۲، ص۴۸۹.    
به پشتوانه روایاتی که پوشیدن لباس دوخته (المخیط) را بر مرد احرام گزار ممنوع شمرده،
[۶۹] حواشی الشروانی، الشروانی، ج۴، ص۱۶۵.    
[۷۰] مسند احمد، احمد بن حنبل، ج۸، ص۴۷۴.    
[۷۱] مسند احمد، احمد بن حنبل، ج۱۰، ص۲۰۶.    
[۷۲] الکافی، الکلینی، ج۴، ص۳۴۰-۳۴۱.    
[۷۳] السنن الکبری، البیهقی، ج۵، ص۷۷.    
[۷۴] السنن الکبری، البیهقی، ج۵، ص۹۴.    
پوشیدن دستکش را از این نظر بر او حرام دانسته‌اند.
[۷۵] السرائر، ابن ادریس، ج۱، ص۵۴۴.    
[۷۶] حاشیة رد المحتار، ابن عابدین، ج۲، ص۴۸۹.    
[۷۷] اعانة الطالبین، البکری الدمیاطی، ج۲، ص۳۶۰-۳۶۷.    
[۷۸] المعتمد، محاضرات الخوئی، ج۳، ص۴۸۵.    
بر این اساس، آن چه بر احرام گزار مرد حرام است، تنها پوشاندن دست نیست؛ بلکه پوشاندنی است که مصداق پوشیدن لباس دوخته به شمار رود.
[۷۹] المغنی، عبدالله بن قدامه، ج۳، ص۳۰۴-۳۰۵.    
[۸۰] المجموع، النووی، ج۷، ص۲۵۴-۲۵۵.    
[۸۱] کشاف القناع، اسدالله بن اسماعیل التستری، ج۲، ص۵۲۱.


در باور فقیهان اهل سنت ، جز دستکش که لباس دوخته شده به شمار می‌رود، پوشاندن دست با پوشش دیگر مانند پارچه حرام نیست.
[۸۲] المغنی، عبدالله بن قدامه، ج۳، ص۳۰۴.    
[۸۳] مواهب الجلیل، الحطاب الرعینی، ج۳، ص۱۴۰.    
[۸۴] حواشی الشروانی، الشروانی، ج۴، ص۱۶۵.    
آن چه حرام است، پوشاندن لباس بر دست است، نه صرف پوشاندن دست.
[۸۵] المغنی، عبدالله بن قدامه، ج۳، ص۳۰۴.    
البته برخی از آنان بر این باورند که محکم بستن پارچه به دست، حرام و موجب کفاره است.
[۸۶] المغنی، عبدالله بن قدامه، ج۳، ص۳۰۵.    
[۸۷] کشاف القناع، اسدالله بن اسماعیل التستری، ج۲، ص۵۲۱.
فقیهان امامی نیز با تصریح به حرمت پوشیدن دستکش، به پوشاندن دست با غیر دستکش نپرداخته‌اند.
[۸۸] الخلاف، الطوسی، ج۲، ص۲۹۴.    
[۸۹] جامع الخلاف، علی بن محمد القمی، ص۱۸۳.    
[۹۰] کشف اللثام، الفاضل الهندی، ج۵، ص۳۷۷.    
با توجه به این که روایات به حرمت پوشاندن دست با دستکش برای احرام گزار تصریح کرده‌اند،
[۹۱] شرح صحیح البخاری لابن بطال، ابن بطال، ج۴، ص۴۵۷.    
[۹۲] سنن ابی داود، السجستانی، ج۲، ص۱۶۶.    
[۹۳] الکافی، الکلینی، ج۴، ص۳۴۴-۳۴۵.    
محدوده حرمت همان است که به طور معمول، دستکش، دست را می‌پوشاند، یعنی تا مچ دست یا ساعد .
[۹۴] المجموع، النووی، ج۷، ص۲۵۲.    
[۹۵] تذکرة الفقهاء، العلامة الحلی، ج۷، ص۳۰۲.    
[۹۶] حاشیة رد المحتار، ابن عابدین، ج۲، ص۴۸۸.    


برخی فقیهان امامی، کفاره پوشاندن دست برای زن را در شمار کفاره پوشیدن لباس دوخته یاد کرده و آن را قربانی کردن یک گوسفند دانسته‌اند.
[۹۷] کتاب الحج، محاضرات الخوئی، ج۴، ص۱۴۳.    
[۹۸] مناسک حج، امام خمینی، ص۸۲.    
[۹۹] المعتمد، محاضرات الخوئی، ج۳، ص۴۲۷.    
شماری دیگر به پشتوانه اصل برائت و نبودن حدیثی ویژه در این باره، پوشیدن دستکش را اصولا موجب کفاره نشمرده‌اند.
[۱۰۰] الحدائق، یوسف البحرانی، ج۱۵، ص۴۴۷-۴۴۸.    
[۱۰۱] مناسک حج، امام خمینی، ص۸۲.    
فقیهان شافعی و مالکی و حنبلی پوشیدن دستکش را برای زن مایه کفاره دانسته‌اند
[۱۰۲] المغنی، عبدالله بن قدامه، ج۳، ص۳۰۵.    
[۱۰۳] المجموع، النووی، ج۷، ص۲۶۳.    
[۱۰۴] مواهب الجلیل، الحطاب الرعینی، ج۳، ص۱۴۰.    
و آن را همان کفاره ازاله مو یعنی تخییر میان قربانی کردن گوسفند ، سه روز روزه گرفتن و اطعام حدود نه کیلوگرم غذا به شش فقیر دانسته‌اند.
[۱۰۵] المجموع، النووی، ج۷، ص۳۶۷-۳۶۸.    
[۱۰۶] المجموع، النووی، ج۷، ص۳۷۷.    
[۱۰۷] کشاف القناع، اسدالله بن اسماعیل التستری، ج۲، ص۵۲۵.
فقیهان امامی،
[۱۰۸] تذکرة الفقهاء، العلامة الحلی، ج۸، ص۷.    
[۱۰۹] جواهر الکلام، النجفی، ج۲۰، ص۴۰۴.    
[۱۱۰] کتاب الحج، محاضرات الخوئی، ج۴، ص۱۴۳-۱۴۴.    
شافعی ،
[۱۱۱] فتح العزیز، عبدالکریم بن محمد الرافعی، ج۷، ص۴۵۴-۴۵۵.    
[۱۱۲] المجموع، النووی، ج۷، ص۲۵۹.    
مالکی
[۱۱۳] المدونة الکبری، مالک بن انس، ج۱، ص۴۶۱.    
[۱۱۴] حاشیة الدسوقی، الدسوقی، ج۲، ص۵۵.    
و حنبلی
[۱۱۵] کشاف القناع، اسدالله بن اسماعیل التستری، ج۲، ص۵۲۴-۵۲۵.
برای مردان و زنان؛ و فقیهان حنفی
[۱۱۶] بدائع الصنائع، علاء الدین الکاسانی، علاء الدین الکاسانی، ج۲، ص۱۸۶.    
[۱۱۷] حاشیة رد المحتار، ابن عابدین، ج۲، ص۴۸۸.    
تنها برای مردان، به وجوب کفاره در حالت اضطرار به پوشاندن دست، باور دارند. پشتوانه آنان، افزون بر روایات،
[۱۱۸] الکافی، الکلینی، ج۴، ص۳۴۸.    
[۱۱۹] من لا یحضره الفقیه، الصدوق، ج۲، ص۷۸.    
[۱۲۰] التهذیب، الطوسی، ج۵، ص۳۸۴.    
تنقیح مناط از آیه ۱۹۶ سوره بقره «وَأَتِمُّوا الْحَجَّ وَالْعُمْرَ‌ةَ لِلَّـهِ ۚ فَإِنْ أُحْصِرْ‌تُمْ فَمَا اسْتَيْسَرَ‌ مِنَ الْهَدْيِ ۖ وَلَا تَحْلِقُوا رُ‌ءُوسَكُمْ حَتَّىٰ يَبْلُغَ الْهَدْيُ مَحِلَّهُ ۚ فَمَن كَانَ مِنكُم مَّرِ‌يضًا أَوْ بِهِ أَذًى مِّن رَّ‌أْسِهِ فَفِدْيَةٌ مِّن صِيَامٍ أَوْ صَدَقَةٍ أَوْ نُسُكٍ ۚ فَإِذَا أَمِنتُمْ فَمَن تَمَتَّعَ بِالْعُمْرَ‌ةِ إِلَى الْحَجِّ فَمَا اسْتَيْسَرَ‌ مِنَ الْهَدْيِ ۚ فَمَن لَّمْ يَجِدْ فَصِيَامُ ثَلَاثَةِ أَيَّامٍ فِي الْحَجِّ وَسَبْعَةٍ إِذَا رَ‌جَعْتُمْ ۗ تِلْكَ عَشَرَ‌ةٌ كَامِلَةٌ ۗ ذَٰلِكَ لِمَن لَّمْ يَكُنْ أَهْلُهُ حَاضِرِ‌ي الْمَسْجِدِ الْحَرَ‌امِ ۚ وَاتَّقُوا اللَّـهَ وَاعْلَمُوا أَنَّ اللَّـهَ شَدِيدُ الْعِقَابِ»
[۱۲۱] بقره/سوره۲، آیه۱۹۶.    
«و حج و عمره را برای خدا به اتمام برسانید! و اگر محصور شدید، (و مانعی مانند ترس از دشمن یا بیماری، اجازه نداد که پس از احرام‌بستن، وارد مکه شوید،) آنچه از قربانی فراهم شود ( ذبح کنید، و از احرام خارج شوید)! و سرهای خود را نتراشید، تا قربانی به محلش برسد (و در قربانگاه ذبح شود)! و اگر کسی از شما بیمار بود، و یا ناراحتی در سر داشت، (و ناچار بود سر خود را بتراشد،) باید فدیه و کفّاره‌ای از قبیل روزه یا صدقه یا گوسفندی بدهد! و هنگامی که (از بیماری و دشمن) در امان بودید، هر کس با ختم عمره، حج را آغاز کند، آنچه از قربانی برای او میسّر است (ذبح کند)! و هر که نیافت، سه روز در ایام حج، و هفت روز هنگامی که باز می‌گردید، روزه بدارد! این، ده روز کامل است. (البته) این برای کسی است که خانواده او، نزد مسجد الحرام نباشد ( اهل مکّه و اطرافِ آن نباشد). و از خدا بپرهیزید! و بدانید که او، سخت‌کیفر است! » است که بر بیمار مضطر ، کفاره را واجب کرده است.
[۱۲۲] فتح العزیز، عبدالکریم بن محمد الرافعی، ج۷، ص۴۵۱-۴۵۲.    
[۱۲۳] المجموع، النووی، ج۷، ص۲۵۹.    
[۱۲۴] جواهر الکلام، النجفی، ج۲۰، ص۱۱۶.    
[۱۲۵] جواهر الکلام، النجفی، ج۲۰، ص۴۰۴.    
فقیهان امامی،
[۱۲۶] تذکرة الفقهاء، العلامة الحلی، ج۸، ص۸.    
[۱۲۷] مدارک الاحکام، سید محمد بن علی الموسوی العاملی، ج۸، ص۴۵۴.    
[۱۲۸] جواهر الکلام، النجفی، ج۲۰، ص۴۰۵.    
شافعی
[۱۲۹] فتح العزیز، عبدالکریم بن محمد الرافعی، ج۷، ص۴۶۸.    
[۱۳۰] المجموع، النووی، ج۷، ص۳۳۸.    
و حنبلی
[۱۳۱] کشاف القناع، اسدالله بن اسماعیل التستری، ج۲، ص۵۳۲.
به پشتوانه احادیث،
[۱۳۲] شرح صحیح البخاری لابن بطال، ابن بطال، ج۴، ص۲۱۸.    
[۱۳۳] صحیح مسلم، مسلم، ج۲، ص۸۳۴.    
[۱۳۴] التهذیب، الطوسی، ج۵، ص۳۶۹-۳۷۰.    
در صورت پوشاندن دست از روی جهل یا فراموشی ، کفاره را واجب نشمرده‌اند. فقیهان مالکی و حنفی تنها برای مردان در این صورت، پرداخت کفاره را برای احرام گزار باور دارند.
[۱۳۵] المدونة الکبری، مالک بن انس، ج۱، ص۴۶۱.    
[۱۳۶] بدائع الصنائع، علاء الدین الکاسانی، ج۲، ص۱۸۷.    
[۱۳۷] حاشیة رد المحتار، ابن عابدین، ج۲، ص۵۴۹.    
آنان روایت‌های مورد استناد مخالفان را بر رفع مؤاخذه و کیفر حمل کرده‌اند، نه بر رفع کفاره.
[۱۳۸] بدائع الصنائع، علاء الدین الکاسانی، ج۲، ص۱۸۸.    


الاستذکار: ابن عبدالبر (م. ۴۶۳ق.) ، به کوشش سالم عطا و محمد معوض، دار الکتب العلمیه، ۲۰۰۰م؛ الاوائل: ابوهلال العسکری (م. ۳۹۵ق.) ، بیروت، دار الکتب العلمیه، ۱۴۰۷ق؛ بدائع الصنائع: علاء الدین الکاسانی (م. ۵۸۷ق.) ، پاکستان، المکتبة الحبیبیه، ۱۴۰۹ق؛ تذکرة الفقهاء: العلامة الحلی (م. ۷۲۶ق.) ، قم، آل البیت: ، ۱۴۱۴ق؛ تفصیل الشریعه: فاضل اللنکرانی، قم، مرکز فقه ائمه اطهار، ۱۴۲۳ق؛ تهذیب الاحکام: الطوسی (م. ۴۶۰ق.) ، به کوشش موسوی و آخوندی، تهران، دار الکتب الاسلامیه، ۱۳۶۵ش؛ جامع الخلاف و الوفاق: علی بن محمد القمی (م. قرن۷ق.) ، به کوشش حسنی، قم، زمینه سازان ظهور امام عصر، ۱۳۷۹ش؛ جواهر الکلام: النجفی (م. ۱۲۶۶ق.) ، به کوشش قوچانی و دیگران، بیروت، دار احیاء التراث العربی؛ حاشیة الدسوقی: الدسوقی (م. ۱۲۳۰ق.) ، دار احیاء الکتب العربیه؛ حاشیة رد المحتار: ابن عابدین (م. ۱۲۵۲ق.) ، بیروت، دار الفکر، ۱۴۱۵ق؛ الحدائق الناضره: یوسف البحرانی (م. ۱۱۸۶ق.) ، به کوشش آخوندی، قم، نشر اسلامی، ۱۳۶۳ش؛ حواشی الشروانی و العبادی: الشروانی (م. ۱۳۰۱ق.) و العبادی (م. ۹۹۴ق.) ، بیروت، دار احیاء التراث العربی؛ الخلاف: الطوسی (م. ۴۶۰ق.) ، به کوشش خراسانی و دیگران، قم، نشر اسلامی، ۱۴۰۷ق؛ الدروس الشرعیه: الشهید الاول (م. ۷۸۶ق.) ، قم، نشر اسلامی، ۱۴۱۲ق؛ ریاض المسائل: سید علی الطباطبائی (م. ۱۲۳۱ق.) ، قم، موسسة آل البیت، ۱۴۱۸ق؛ السرائر: ابن ادریس (م. ۵۹۸ق.) ، قم، نشر اسلامی، ۱۴۱۱ق؛ سنن ابی داود: السجستانی (م. ۲۷۵ق.) ، به کوشش سعید اللحام، بیروت، دار الفکر، ۱۴۱۰ق؛ سنن الدارقطنی: الدارقطنی (م. ۳۸۵ق.) ، به کوشش مجدی الشوری، بیروت، دار الکتب العلمیه، ۱۴۱۷ق؛ السنن الکبری: البیهقی (م. ۴۵۸ق.) ، بیروت، دار الفکر؛ صحیح البخاری: البخاری (م. ۲۵۶ق.) ، بیروت، دار الفکر، ۱۴۰۱ق؛ صحیح مسلم: مسلم (م. ۲۶۱ق.) ، بیروت، دار الفکر؛ فتح العزیز: عبدالکریم بن محمد الرافعی (م. ۶۲۳ق.) ، دار الفکر؛ فقه الصادق علیه‌السّلام : سید محمد صادق روحانی، قم، دار الکتاب، ۱۴۱۳ق؛ الکافی: الکلینی (م. ۳۲۹ق.) ، به کوشش غفاری، تهران، دار الکتب الاسلامیه، ۱۳۷۵ش؛ کتاب الحج: محاضرات الخوئی (م. ۱۴۱۳ق.) ، الخلخالی، قم، مدرسة دار العلم، ۱۴۱۰ق؛ کشف القناع: اسدالله بن اسماعیل التستری (م. ۱۲۳۷ق.) ، آل البیت: ؛ کشف اللثام: الفاضل الهندی (م. ۱۱۳۷ق.) ، قم، نشر اسلامی، ۱۴۱۶ق؛ المبسوط فی فقه الامامیه: الطوسی (م. ۴۶۰ق.) ، به کوشش بهبودی، تهران، المکتبة المرتضویه؛ المبسوط: السرخسی (م. ۴۸۳ق.) ، بیروت، دار المعرفه، ۱۴۰۶ق؛ المجموع شرح المهذب: النووی (م. ۶۷۶ق.) ، دار الفکر؛ مدارک الاحکام: سید محمد بن علی الموسوی العاملی (م. ۱۰۰۹ق.) ، قم، آل البیت: ، ۱۴۱۰ق؛ المدونة الکبری: مالک بن انس (م. ۱۷۹ق.) ، مصر، مطبعة السعاده؛ مستند الشیعه: احمد النراقی (م. ۱۲۴۵ق.) ، قم، آل البیت: ، ۱۴۱۵ق؛ مسند احمد: احمد بن حنبل (م. ۲۴۱ق.) ، بیروت، دار صادر؛ المعتمد فی شرح المناسک: محاضرات الخوئی (م. ۱۴۱۳ق.) ، الخلخالی، قم، مدرسة دار العلم، ۱۴۱۰ق؛ معرفة السنن و الآثار: البیهقی (م. ۴۵۸ق.) ، به کوشش کسروی، بیروت، دار الکتب العلمیه؛ المغنی: عبدالله بن قدامه (م. ۶۲۰ق.) ، بیروت، دار الکتب العلمیه؛ من لا یحضره الفقیه: الصدوق (م. ۳۸۱ق.) ، به کوشش غفاری، قم، نشر اسلامی، ۱۴۰۴ق؛ مناسک حج (محشی): محمد رضا محمودی، تهران، مشعر، ۱۴۲۹ق؛ منتخب مناسک حج: امام خمینی۱، قم، مشعر، ۱۴۲۶ق؛ مواهب الجلیل: الحطاب الرعینی (م. ۹۵۴ق.) ، به کوشش زکریا عمیرات، بیروت، دار الکتب العلمیه، ۱۴۱۶ق؛ الموطا: مالک بن انس (م. ۱۷۹ق.) ، به کوشش محمد فؤاد، بیروت، دار احیاء التراث العربی، ۱۴۰۶ق؛ المهذب: القاضی ابن البراج (م. ۴۸۱ق.) ، قم، نشر اسلامی، ۱۴۰۶ق.

۱. ↑ تذکرة الفقهاء، العلامة الحلی، ج۷، ص۳۰۲.    
۲. ↑ جواهر الکلام، النجفی، ج۱۸، ص۳۴۲.    
۳. ↑ السرائر، ابن ادریس، ج۱، ص۵۴۴.    
۴. ↑ المبسوط، طوسی، ج۱، ص۳۲۰.    
۵. ↑ المدونة الکبری، مالک بن انس، ج۱، ص۴۶۱.    
۶. ↑ الموطا، مالک بن انس، ج۳، ص۴۷۳.    
۷. ↑ مواهب الجلیل، الحطاب الرعینی، ج۳، ص۱۴۰.    
۸. ↑ المغنی، عبدالله بن قدامه، ج۳، ص۳۰۴.    
۹. ↑ حاشیة رد المحتار، ابن عابدین، ج۲، ص۵۲۸.    
۱۰. ↑ اعانة الطالبین، البکری الدمیاطی، ج۲، ص۳۶۰.    
۱۱. ↑ مواهب الجلیل، الحطاب الرعینی، ج۳، ص۱۴۰.    
۱۲. ↑ جواهر الکلام، النجفی، ج۲۰، ص۴۰۴.    
۱۳. ↑ حواشی الشروانی، الشروانی، ج۴، ص۱۶۵.    
۱۴. ↑ من لا یحضره الفقیه، الصدوق، ج۲، ص۳۳۹.    
۱۵. ↑ المبسوط، طوسی، ج۱، ص۳۲۰.    
۱۶. ↑ مستند الشیعه، أحمد بن محمد مهدی النراقی، ج۱۲، ص۱۲.    
۱۷. ↑ السرائر، ابن ادریس، ج۱، ص۵۴۴.    
۱۸. ↑ المعتمد، محاضرات الخوئی، ج۳، ص۴۱۹.    
۱۹. ↑ المدونة الکبری، مالک بن انس، ج۱، ص۴۶۱.    
۲۰. ↑ الموطا، مالک بن انس، ج۳، ص۴۷۳.    
۲۱. ↑ مواهب الجلیل، الحطاب الرعینی، ج۳، ص۱۴۰.    
۲۲. ↑ المغنی، عبدالله بن قدامه، ج۳، ص۳۰۴.    
۲۳. ↑ کشاف القناع، اسدالله بن اسماعیل التستری، ج۲، ص۴۷۳.
۲۴. ↑ کشاف القناع، اسدالله بن اسماعیل التستری، ج۲، ص۵۲۰-۵۲۱.
۲۵. ↑ تذکرة الفقهاء، العلامة الحلی، ج۷، ص۳۰۲.    
۲۶. ↑ فتح العزیز، عبدالکریم بن محمد الرافعی، ج۷، ص۴۵۴.    
۲۷. ↑ المجموع، النووی، ج۷، ص۲۵۷.    
۲۸. ↑ المجموع، النووی، ج۷، ص۲۶۳.    
۲۹. ↑ المجموع، النووی، ج۷، ص۲۶۹.    
۳۰. ↑ المجموع، النووی، ج۷، ص۳۵۹.    
۳۱. ↑ المغنی، عبدالله بن قدامه، ج۳، ص۳۰۴.    
۳۲. ↑ المجموع، النووی، ج۷، ص۲۵۲.    
۳۳. ↑ السرائر، ابن ادریس، ج۱، ص۵۴۴.    
۳۴. ↑ جواهر الکلام، النجفی، ج۱۸، ص۳۷۲.    
۳۵. ↑ جواهر الکلام، النجفی، ج۱۸، ص۲۴۳.    
۳۶. ↑ المبسوط، طوسی، ج۱، ص۳۲۰.    
۳۷. ↑ الدروس، الشهید الاول، ج۱، ص۳۷۶.    
۳۸. ↑ فقه الصادق، سید محمد صادق روحانی، ج۱۰، ص۴۴۲-۴۴۳.    
۳۹. ↑ تفصیل الشریعه، فاضل اللنکرانی، ج۴، ص۸۱.
۴۰. ↑ تفصیل الشریعه، الشیخ الحر العاملی، ج۴، ص۳۶۷.    
۴۱. ↑ تفصیل الشریعه، الشیخ الحر العاملی، ج۴، ص۴۹۷.    
۴۲. ↑ شرح صحیح البخاری لابن بطال، ابن بطال، ج۴، ص۴۵۷.    
۴۳. ↑ سنن ابی داود، السجستانی، ج۲، ص۱۶۵.    
۴۴. ↑ الکافی، الکلینی، ج۴، ص۳۴۴-۳۴۵.    
۴۵. ↑ المعتمد، محاضرات الخوئی، ج۳، ص۲۷۶.    
۴۶. ↑ فتح العزیز، عبدالکریم بن محمد الرافعی، ج۷، ص۴۵۴.    
۴۷. ↑ المبسوط، سرخسی، ج۴، ص۱۲۸.    
۴۸. ↑ بدائع الصنائع، علاء الدین الکاسانی، ج۲، ص۱۸۶.    
۴۹. ↑ حاشیة رد المحتار، ابن عابدین، ج۲، ص۵۲۸.    
۵۰. ↑ الاستذکار، ابن عبدالبر، ج۴، ص۱۵.    
۵۱. ↑ معرفة السنن و الآثار، البیهقی، ج۷، ص۱۳۹.    
۵۲. ↑ سنن الدارقطنی، الدارقطنی، ج۳، ص۲۴۲.    
۵۳. ↑ السنن الکبری، البیهقی، ج۵، ص۷۳.    
۵۴. ↑ المبسوط، سرخسی، ج۴، ص۱۲۸.    
۵۵. ↑ بدائع الصنائع، علاء الدین الکاسانی، ج۲، ص۱۸۶.    
۵۶. ↑ بدائع الصنائع، علاء الدین الکاسانی، ج۲، ص۱۸۶.    
۵۷. ↑ حاشیة رد المحتار، ابن عابدین، ج۲، ص۵۲۸.    
۵۸. ↑ مدارک الاحکام، سید محمد بن علی الموسوی العاملی، ج۷، ص۳۳۲.    
۵۹. ↑ ریاض المسائل، سید علی الطباطبائی، ج۶، ص۲۵۹.    
۶۰. ↑ جواهر الکلام، النجفی، ج۱۸، ص۳۴۱.    
۶۱. ↑ جواهر الکلام، النجفی، ج۱۸، ص۳۹۰.    
۶۲. ↑ مستند الشیعه، أحمد بن محمد مهدی النراقی، ج۱۲، ص۱۲.    
۶۳. ↑ المبسوط، طوسی، ج۱، ص۳۱۷.    
۶۴. ↑ المهذب، القاضی ابن البراج، ج۱، ص۲۱۲.    
۶۵. ↑ المجموع، النووی، ج۷، ص۲۵۷.    
۶۶. ↑ المجموع، النووی، ج۷، ص۳۵۹.    
۶۷. ↑ کشاف القناع، اسدالله بن اسماعیل التستری، ج۲، ص۴۹۴.
۶۸. ↑ حاشیة رد المحتار، ابن عابدین، ج۲، ص۴۸۹.    
۶۹. ↑ حواشی الشروانی، الشروانی، ج۴، ص۱۶۵.    
۷۰. ↑ مسند احمد، احمد بن حنبل، ج۸، ص۴۷۴.    
۷۱. ↑ مسند احمد، احمد بن حنبل، ج۱۰، ص۲۰۶.    
۷۲. ↑ الکافی، الکلینی، ج۴، ص۳۴۰-۳۴۱.    
۷۳. ↑ السنن الکبری، البیهقی، ج۵، ص۷۷.    
۷۴. ↑ السنن الکبری، البیهقی، ج۵، ص۹۴.    
۷۵. ↑ السرائر، ابن ادریس، ج۱، ص۵۴۴.    
۷۶. ↑ حاشیة رد المحتار، ابن عابدین، ج۲، ص۴۸۹.    
۷۷. ↑ اعانة الطالبین، البکری الدمیاطی، ج۲، ص۳۶۰-۳۶۷.    
۷۸. ↑ المعتمد، محاضرات الخوئی، ج۳، ص۴۸۵.    
۷۹. ↑ المغنی، عبدالله بن قدامه، ج۳، ص۳۰۴-۳۰۵.    
۸۰. ↑ المجموع، النووی، ج۷، ص۲۵۴-۲۵۵.    
۸۱. ↑ کشاف القناع، اسدالله بن اسماعیل التستری، ج۲، ص۵۲۱.
۸۲. ↑ المغنی، عبدالله بن قدامه، ج۳، ص۳۰۴.    
۸۳. ↑ مواهب الجلیل، الحطاب الرعینی، ج۳، ص۱۴۰.    
۸۴. ↑ حواشی الشروانی، الشروانی، ج۴، ص۱۶۵.    
۸۵. ↑ المغنی، عبدالله بن قدامه، ج۳، ص۳۰۴.    
۸۶. ↑ المغنی، عبدالله بن قدامه، ج۳، ص۳۰۵.    
۸۷. ↑ کشاف القناع، اسدالله بن اسماعیل التستری، ج۲، ص۵۲۱.
۸۸. ↑ الخلاف، الطوسی، ج۲، ص۲۹۴.    
۸۹. ↑ جامع الخلاف، علی بن محمد القمی، ص۱۸۳.    
۹۰. ↑ کشف اللثام، الفاضل الهندی، ج۵، ص۳۷۷.    
۹۱. ↑ شرح صحیح البخاری لابن بطال، ابن بطال، ج۴، ص۴۵۷.    
۹۲. ↑ سنن ابی داود، السجستانی، ج۲، ص۱۶۶.    
۹۳. ↑ الکافی، الکلینی، ج۴، ص۳۴۴-۳۴۵.    
۹۴. ↑ المجموع، النووی، ج۷، ص۲۵۲.    
۹۵. ↑ تذکرة الفقهاء، العلامة الحلی، ج۷، ص۳۰۲.    
۹۶. ↑ حاشیة رد المحتار، ابن عابدین، ج۲، ص۴۸۸.    
۹۷. ↑ کتاب الحج، محاضرات الخوئی، ج۴، ص۱۴۳.    
۹۸. ↑ مناسک حج، امام خمینی، ص۸۲.    
۹۹. ↑ المعتمد، محاضرات الخوئی، ج۳، ص۴۲۷.    
۱۰۰. ↑ الحدائق، یوسف البحرانی، ج۱۵، ص۴۴۷-۴۴۸.    
۱۰۱. ↑ مناسک حج، امام خمینی، ص۸۲.    
۱۰۲. ↑ المغنی، عبدالله بن قدامه، ج۳، ص۳۰۵.    
۱۰۳. ↑ المجموع، النووی، ج۷، ص۲۶۳.    
۱۰۴. ↑ مواهب الجلیل، الحطاب الرعینی، ج۳، ص۱۴۰.    
۱۰۵. ↑ المجموع، النووی، ج۷، ص۳۶۷-۳۶۸.    
۱۰۶. ↑ المجموع، النووی، ج۷، ص۳۷۷.    
۱۰۷. ↑ کشاف القناع، اسدالله بن اسماعیل التستری، ج۲، ص۵۲۵.
۱۰۸. ↑ تذکرة الفقهاء، العلامة الحلی، ج۸، ص۷.    
۱۰۹. ↑ جواهر الکلام، النجفی، ج۲۰، ص۴۰۴.    
۱۱۰. ↑ کتاب الحج، محاضرات الخوئی، ج۴، ص۱۴۳-۱۴۴.    
۱۱۱. ↑ فتح العزیز، عبدالکریم بن محمد الرافعی، ج۷، ص۴۵۴-۴۵۵.    
۱۱۲. ↑ المجموع، النووی، ج۷، ص۲۵۹.    
۱۱۳. ↑ المدونة الکبری، مالک بن انس، ج۱، ص۴۶۱.    
۱۱۴. ↑ حاشیة الدسوقی، الدسوقی، ج۲، ص۵۵.    
۱۱۵. ↑ کشاف القناع، اسدالله بن اسماعیل التستری، ج۲، ص۵۲۴-۵۲۵.
۱۱۶. ↑ بدائع الصنائع، علاء الدین الکاسانی، علاء الدین الکاسانی، ج۲، ص۱۸۶.    
۱۱۷. ↑ حاشیة رد المحتار، ابن عابدین، ج۲، ص۴۸۸.    
۱۱۸. ↑ الکافی، الکلینی، ج۴، ص۳۴۸.    
۱۱۹. ↑ من لا یحضره الفقیه، الصدوق، ج۲، ص۷۸.    
۱۲۰. ↑ التهذیب، الطوسی، ج۵، ص۳۸۴.    
۱۲۱. ↑ بقره/سوره۲، آیه۱۹۶.    
۱۲۲. ↑ فتح العزیز، عبدالکریم بن محمد الرافعی، ج۷، ص۴۵۱-۴۵۲.    
۱۲۳. ↑ المجموع، النووی، ج۷، ص۲۵۹.    
۱۲۴. ↑ جواهر الکلام، النجفی، ج۲۰، ص۱۱۶.    
۱۲۵. ↑ جواهر الکلام، النجفی، ج۲۰، ص۴۰۴.    
۱۲۶. ↑ تذکرة الفقهاء، العلامة الحلی، ج۸، ص۸.    
۱۲۷. ↑ مدارک الاحکام، سید محمد بن علی الموسوی العاملی، ج۸، ص۴۵۴.    
۱۲۸. ↑ جواهر الکلام، النجفی، ج۲۰، ص۴۰۵.    
۱۲۹. ↑ فتح العزیز، عبدالکریم بن محمد الرافعی، ج۷، ص۴۶۸.    
۱۳۰. ↑ المجموع، النووی، ج۷، ص۳۳۸.    
۱۳۱. ↑ کشاف القناع، اسدالله بن اسماعیل التستری، ج۲، ص۵۳۲.
۱۳۲. ↑ شرح صحیح البخاری لابن بطال، ابن بطال، ج۴، ص۲۱۸.    
۱۳۳. ↑ صحیح مسلم، مسلم، ج۲، ص۸۳۴.    
۱۳۴. ↑ التهذیب، الطوسی، ج۵، ص۳۶۹-۳۷۰.    
۱۳۵. ↑ المدونة الکبری، مالک بن انس، ج۱، ص۴۶۱.    
۱۳۶. ↑ بدائع الصنائع، علاء الدین الکاسانی، ج۲، ص۱۸۷.    
۱۳۷. ↑ حاشیة رد المحتار، ابن عابدین، ج۲، ص۵۴۹.    
۱۳۸. ↑ بدائع الصنائع، علاء الدین الکاسانی، ج۲، ص۱۸۸.    


حوزه نمایندگی ولی فقیه در امور حج و زیارت، برگرفته از مقاله«پوشاندن دست».    




جعبه ابزار