پرندگان (قرآن)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
درآیاتی از
قرآن به پرندگان و ویژگی‌هایشان اشاره شده است . در این مقاله به این آیات پرداخته خواهد شد.
آگاهى پرندگان به
نماز،
ذکر و تسبيح‌شان براى
خدا:
ألم تر أنّ اللّه يسبّح له من فى السّموت و الأرض و الطّير صفَّت كلٌّ قد علم صلاته وتسبيحه ....
در احتمالى مرجع ضمير «علم»، «كلّ» است.
زنده كردن پرندگانِ (طاووس، خروس، كبوتر و كلاغ)
ذبح شده به دست
ابراهیم (علیه‌السلام)، بيانگر توانايى خدا در زنده كردن انسانها پس از
مرگ:
وإذ قال إبرهيم‌ربّ أرنى كيف تحى الموتى قال أولم تؤمن قال بلى ولكن لّيطمئنّ قلبى قال فخذ أربعة مّن الطّير فصرهنّ إليك ثمّ اجعل على كلّ جبل مّنهنّ جزءًا ثمّ ادعهنّ يأتينك سعيًا ....
در روايتى از
امام صادق (علیه‌السلام) «أربعة من الطّير» به
خروس،
کبوتر،
طاووس و
کلاغ تفسير شده است.
شباهت زندگى دسته‌جمعى پرندگان با
زندگی انسانها:
وما من دابّة فى الأرض ولا طئر يطير بجناحيه إلّاأمم أمثالكم ....
••
پرواز پرندگان در فضا با دو بال:
... ولا طئر يطير بجناحيه ....
•• باز و بسته شدن بال پرندگان، هنگام پرواز:
أولم يروا إلى الطّير فوقهم صفَّت ويقبضن ....
برداشت، بنا بر احتمالى است كه «صافّات و يقبضن» به حالات مختلف بال پرندگان اشاره داشته باشد.
•• گشوده بودن بال دسته‌اى از پرندگان، هنگام پرواز:
أولم يروا إلى الطّير فوقهم صفَّت ويقبضن ما يمسكهنّ إلّاالرّحمن إنّه بكلّ شى‌ء بصير.
برخى مفسّران، «صافّات» را اشاره به دسته‌اى از پرندگان دانسته‌اند كه هنگام پرواز، بالهايشان باز است.
•• پرواز دسته‌اى از پرندگان در جوّ
آسمان، با باز و بسته كردن بالهاى خود:
أولم يروا إلى الطّير فوقهم صفَّت ويقبضن ما يمسكهنّ إلّاالرّحمن إنّه بكلّ شى‌ء بصير.
برداشت، بنا بر اين احتمال است كه «يقبضن» اشاره به دسته‌اى از پرندگان باشد كه هنگام پرواز، بالهايشان را باز و بسته مى‌كنند.
•• پرواز پرندگان، بال گشاده و بدون بال زدن، از شگفتيهاى آفرينش:
ألم تر أنّ اللّه يسبّح له من فى السّموت و الأرض و الطّير صفَّت كلٌّ قد علم صلاته وتسبيحه واللّه عليم بما يفعلون.
أولم يروا إلى الطّير فوقهم صفَّت ويقبضن ما يمسكهنّ إلّاالرّحمن إنّه بكلّ شى‌ء بصير.
بهره‌مندى بهشتيان، از گوشتهاى پرندگان دلخواه، در
بهشت:
فى جنَّت النّعيم• ولحم طير مّمّا يشتهون.
حمل نان بر بالاى سر و خوردن پرندگان از آن، رؤياى يكى ديگر از هم‌بندان
یوسف (علیه‌السلام):
... و قال الأخر إنّى أرينى أحمل فوق رأسى خبزًا تأكل الطّير منه ....
تعبير رؤياى حمل
نان و
خوردن پرندگان از آن، به دار كشيده شدن صاحب
رؤیا و خوردن پرندگان از سر وى:
... و قال الأخر إنّى أرينى أحمل فوق رأسى خبزًا تأكل الّطير منه ...• يصحبى السّجن ... وأمَّا الأخر فيصلب فتأكل الطّير من رأسه قضى الأمر الّذى فيه تستفتيان.
تشبيه
مشرک، به شخص فرو افتاده از
آسمان و
طعمه‌اى براى
پرندگان شکاری شدن:
... و من يشرك باللّه فكأنّما خرّ من السّماء فتخطفه الّطير ....
••
ابابیل، نازل‌كننده
عذاب خداوند بر اصحاب فيل:
ألم‌تر كيف فعل ربّك بأصحب الفيل ...• وأرسل عليهم طيرا أبابيل• ترميهم بحجارة مّن سجّيل.
•• قدرت‌نمايى خدا، در به هلاكت رساندن اصحاب فيل با گروههاى پرنده:
ألم تر كيف فعل ربّك بأصحب الفيل• ألم يجعل كيدهم فى تضليل• و أرسل عليهم طيرا أبابيل• ترميهم بحجارة مّن سجّيل• فجعلهم كعصف مّأكول.
«ابابيل» به معناى دسته‌هاى جدا جدا و متفرق است.
••
پرندگان عذاب، مأمور اجراى
فرمان خدا:
و أرسل عليهم طيرا أبابيل• ترميهم بحجارة مّن سجّيل• فجعلهم كعصف مّأكول.
پرواز پرندگان و حفظ
تعادل آنها در
آسمان و سقوط نكردن آنان، از نشانه‌هاى خدا:
ألم يروا إلى الطّير مسخّرت فى جوّ السّمآء ما يمسكهنّ إلّااللَّه إنَّ فى ذلك لأيت لّقوم يؤمنون.
أولم يروا إلى الطّير فوقهم صفَّت ويقبضن ما يمسكهنّ إلّاالرّحمن إنّه بكلّ شى‌ء بصير.
خنثى شدن توطئه
اصحاب فیل، به وسيله پرندگان:
ألم تر كيف فعل ربّك بأصحب الفيل• ألم يجعل كيدهم فى تضليل• و أرسل عليهم طيرا أبابيل• ترميهم بحجارة مّن سجّيل• فجعلهم كعصف مّأكول.
ساختن پرنده‌اى از گِل و پرنده شدن آن با
اجازه خدا، پس از دميدن در آن،
معجزه عيسى (علیه‌السلام):
ورسولًا إلى بنى إسرءيل أنّى قد جئتكم باية مّن رّبّكم أنّى أخلق لكم مّن الطّين كهية الطّير فأنفخ فيه فيكون طيرا بإذن اللّه ....
إذ قال اللّه يعيسى ابن مريم اذكر نعمتى عليك ... وإذ تخلق من الطّين كهية الطّير بإذنى فتنفخ فيها فتكون طيرا بإذنى ....
•• پرندگان، نيازمند دو
بال براى پرواز:
وما من دابّة فى الأرض ولا طئر يطير بجناحيه إلّاأمم أمثالكم ....
•• پرواز پرندگان، جلوه
رحمت و
بصیرت خداوند:
أولم يروا إلى الطّير فوقهم صفَّت ويقبضن ما يمسكهنّ إلّاالرّحمن إنّه بكلّ شى‌ء بصير.
••
پرواز پرندگان، بال گشاده و بدون بال زدن، از
شگفتیهای آفرینش:
ألم تر أنّ اللّه يسبّح له من فى السّموت و الأرض و الطّير صفَّت كلٌّ قد علم صلاته وتسبيحه واللّه عليم بما يفعلون.
أولم يروا إلى الطّير فوقهم صفَّت ويقبضن ما يمسكهنّ إلّاالرّحمن إنّه بكلّ شى‌ء بصير.
پرندگان، تسبيح‌گوى
خداوند:
... وسخّرنا مع داود الجبال يسبّحن والطّير ....
ألم تر أنّ اللّه يسبّح له من فى السّموت و الأرض و الطّير صفَّت كلٌّ قد علم صلاته وتسبيحه ....
و لقد ءاتينا داود منّا فضلا يجبال أوّبى معه و الطّير و ألنّا له الحديد.
إنّا سخّرنا الجبال معه يسبّحن بالعشىّ والإشراق• والطّير محشورة كلٌّ لّه أوّاب.
•• تسبيح‌گويى كوهها و پرندگان، به همراه داود (علیه‌السلام)، به
تسخیر خدا:
... وسخّرنا مع داود الجبال يسبّحن والطّير ....
... واذكر عبدنا داود ...• إنّا سخّرنا الجبال معه يسبّحن بالعشىّ والإشراق• والطّير محشورة كلٌّ لّه أوّاب.
••
تسخیر پرندگان در
فضا، از
آیات الهی:
ألم يروا إلى الطّير مسخّرت فى جوّ السّمآء ما يمسكهنّ إلّااللَّه إنَّ فى ذلك لأيت لّقوم يؤمنون.
حيوان ساخته شده از گِل به وسيله
عیسی (علیه‌السلام) مانند هيئت پرنده زنده و جاندار:
... انى اخلق الى الى فيكون طيرا ...
اذ قال الله يا عيسى ... اذ تخلق الى الى فتكون طيرا ...
تشویق و ارزش‌گذارى خداوند درباره
مطالعه و
تفکّر، درباره پرندگان و چگونگى
پرواز آنان در
آسمان:
ألم يروا إلى الطّير مسخّرت فى جوّ السّمآء ما يمسكهنّ إلّااللَّه إنَّ فى ذلك لأيت لّقوم يؤمنون.
أولم يروا إلى الطّير فوقهم صفَّت ويقبضن ما يمسكهنّ إلّاالرّحمن ....
محشور شدن پرندگان، در
قیامت:
وما من دابّة فى الأرض ولا طئر يطير بجناحيه إلّاأمم أمثالكم ... ثمَّ إلى ربّهم يحشرون.
رام و هم‌صدا شدن پرندگان با
داود (علیه‌السلام)، در
تسبیح پروردگار:
... وسخّرنا مع داود الجبال يسبّحن والطّير وكنّا فعلين.
... واذكر عبدنا داود ...• إنّا سخّرنا الجبال معه ...• والطّير محشورة ....
•• قرار گرفتن پرندگان در صف لشكريان
سلیمان (علیه‌السلام) و فرمانبرى از او:
وحشر لسليمن جنوده من الجنّ والإنس والطّير فهم يوزعون• ... و تفقّد الطير ....
••
نظارت دقيق سليمان (علیه‌السلام) بر پرندگان تحت فرمانش:
وحشر لسليمن جنوده ... والطّير فهم يوزعون• ... و تفقّد الطّير فقال ما لى لا أرى الهدهد ....
گوشت پرندگان، از خوراكيهاى مورد علاقه
بهشتیان:
ولحم طير مّمّا يشتهون.
••
زبان و منطقى خاص، براى پرندگان:
وورث سليمن داود وقال يأيّها النّاس علّمنا منطق الطّير ....
•• پرندگان آگاه به شايستگى خداوند براى
نیایش و
تسبیح:
ألم تر أنّ اللّه يسبّح له من فى السّموت و الأرض و الطّير صفَّت كلّ قد علم صلاته وتسبيحه واللّه عليم بما يفعلون.
••
آگاهی خداوند به چگونگى نيايش و تسبيح پرندگان:
ألم تر أنّ اللّه يسبّح له من فى السّموت و الأرض و الطّير صفَّت كلّ قد علم صلاته وتسبيحه واللّه عليم بما يفعلون.
برداشت ياد شده بر اين اساس است كه فاعل «
علم» خداوند باشد.
گفتنى است كه جمله «واللّه عليم بما يفعلون» مى‌تواند شاهد همين معنا باشد.
مرکز فرهنگ و معارف قرآن، فرهنگ قرآن،ج۷، ص۲۰۴، برگرفته از مقاله «پرندگان».
