پرسش‌نامه علایق استرانگ کمپبل
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
پرسش‌نامه علایق استرانگ کمپبل، یکی از مباحث مطرح در
روان‌سنجی در علم
روان‌شناسی بوده و به معنای نوعی
آزمون روانی است که به سنجش
علایق شغلی و فعالیتی می‌پردازد. در این مقاله بعد از بیان تاریخچه و نحوه شکل‌گیری این
آزمون به بررسی بخش‌ها و گروه‌های مقیاس این
آزمون می‌پردازیم.
کمی بعد از
جنگ جهانی دوم،
استرانگ (E. K. Strong) و همکارانش به مطالعه فعالیت‌های مورد علاقه صاحبان مشاغل مختلف و فعالیت‌هایی که این افراد علاقه به آنها نداشتند، اقدام کردند. آنان از این مطالعه به این نتیجه رسیدند که صاحبان مشاغل مختلف،
الگوهای علایق متفاوت دارند. آنها همچنین نتیجه گرفتند افرادی که در رشته‌های شغلی مشابه کار می‌کنند، سرگرمی‌های یکسان دارند و کتاب‌ها و مجله‌های یکسانی را می‌خوانند.
براساس این یافته‌ها، استرانگ به تدوین آزمونی برای مقایسه علایق افراد با علایق و ارزش‌های یک گروه ملاک که در شغل انتخابی خود موفق و از آن رضایت داشتند، اقدام کرد. این روش به روش
کلیدیابی ملاکی (Criterion keying) یا
رویکرد گروه – ملاک معروف است. آزمونی که بر این اساس تدوین گردید، رغبت‌سنج شغلی استرانگ (Strong Vocational Interest Blank (SVIB)) نامیده شد.
فرم تجدیدنظرشده این
آزمون در ١٩٦٦ دارای ٣٩٩ ماده در ٥٤ طبقه شغلی برای مردان بود. فرم دیگری نیز برای
سنجش علایق شغلی زنان در ٣٢ طبقه شغلی تدوین شد. وزن هر ماده بر حسب فراوانی همان پاسخ خاص آن در مورد صاحبان موفق در شغل خاص در مقایسه با فراوانی همان پاسخ در مورد جامعه کلی (
گروه مقایسه) تعیین شد.
نمره‌های خام به نمره‌های ترازشده با میانگین ٥٠ و انحراف معیار ١٠ تبدیل شد و درباره
روایی و
اعتبار آزمون، مطالعات زیادی انجام گرفت. ضرایب اعتبار محاسبه‌شده از طریق محاسبه
ضریب همبستگی سوال‌های فرد یا سوال‌های زوج بین ٨٠/٠ تا ٩٠/٠ و از طریق بازآزمایی با فاصله زمانی ٢٠ سال حدود ٦٠/٠ گزارش شده است.
مطالعه درباره روایی
آزمون، نشان داد که
آزمون برای
پیش‌بینی موفقیت شغلی آزمودنی‌ها از کارآیی کافی برخوردار است. یکی از یافته‌های جالب در مورد این رغبت‌سنج نشان داد که، الگوهای علایق آزمودنی‌ها در درازمدت نسبتا ثابت می‌ماند. اما این
آزمون در سال‌های اول دهه ١٩٧٠ به خاطر سوگیری علیه زنان در مقیاس‌های
آزمون به سبب تدوین دو
آزمون جداگانه برای زنان و مردان و نیز به سبب فقدان نظریه‌ای که
آزمون بر آن مبتنی باشد، مورد انتقاد قرار گرفت. بدین‌سان، در سال ١٩٧٤
کمپبل (D. P. Campbell) فرم جدیدی از
آزمون استرانگ را تدوین و منتشر کرد و آن را پرسش‌نامه علایق استرانگ – کمپبل (SCII) نامید. کمپبل با ترکیب سوال‌های فرم زنان و مردان، فرم واحدی تدوین کرد.
استرانگ در ساختن
آزمون (SVIB)،
نظریه روان‌شناختی خاصی را مورد توجه قرار نداده بود. تنها ملاک وی مقایسه پاسخ‌های افراد
گروه ملاک (شاغلان موفق و راضی) با افراد گروه مقایسه بود. اما کمپبل در تجدیدنظر و ساختن
آزمون جدید، آن را بر "
نظریه هالند" که مشاغل را به شش حوزه موضوعی شامل واقع‌بینی، اندیشه‌ای یا پژوهشی، هنری، اجتماعی، خطرجویی و قراردادی یا سنتی تقسیم کرده بود، استوار ساخت.
این
آزمون برای اندازه‌گیری علایق دانش‌آموزان سال‌های آخر دبیرستان و بالاتر قابل اجرا است. جهت‌گیری شغلی
آزمون بیشتر مشاغل مربوط به فارغ‌التحصیلان دانشکده‌ها را دربرمی‌گیرد، اما چند شغل پایین‌تر در سطح کارگران ماهر نیز در آن گنجانیده شده است. تصحیح و نمره‌گذاری پرسش‌نامه SCII با کلید دستی بسیار دشوار و وقت‌گیر است. امروزه برنامه‌های کامپیوتری خاصی فراهم شده است که پاسخ‌نامه آزمودنی‌ها را که سرعت تصحیح و نیمرخ
روانی آنها را تنظیم می‌کند.
پرسش‌نامه SCII دارای ٣٢٥ ماده است که به هفت بخش تقسیم شده است:
بخش ١. مشاغل: این بخش، شامل ١٣١ عنوان شغلی است که آزمودنی نظر خود را به صورت دوست دارم (L) (like)، بی‌تفاوتم (Indifferent) (I) یا دوست ندارم (D) (Dislike) مشخص می‌کند.
بخش ٢. موضوع‌های درسی: این بخش، شامل ٣٦ موضوع درسی است که آزمودنی مانند بخش ١ به پرسش‌های آن پاسخ می‌دهد.
بخش ٣. فعالیت‌های شغلی: آزمودنی، نظر خود را به صورت L (دوست دارم)، I (بی‌تفاوتم) و D (دوست ندارم) به ٥١ فعالیت شغلی مشخص می‌کند.
بخش ٤. سرگرمی‌ها: در این بخش، آزمودنی نظر خود را در مورد ٣٩ نوع سرگرمی با علامت‌های L، I و D که معنای آنها در بخش‌های پیشین توضیح داده شد، مشخص می‌کند.
بخش ٥. انواع مردم: در این بخش، آزمودنی علاقه یا عدم علاقه خود را به ٢٤ نوع از مردم با علامت‌های L، I و D مشخص می‌کند.
بخش ٦. رجحان بین دو فعالیت: در این بخش، ٣٠ جفت فعالیت مطرح شده‌اند. اگر آزمودنی فعالیت سمت راست را ترجیح می‌دهد، حرف (R)، اگر فعالیت سمت چپ را ترجیح می‌دهد حرف (L) و اگر هر دو برایش یکسان است، نماد (=) را علامت می‌زند.
بخش ٧. خصایص شما: این بخش، شامل ١٤ خصیصه است که به صورت
خودتوصیفی نوشته شده‌اند که آزمودنی برحسب اینکه خصیصه مطرح‌شده درباره وی صدق می‌کند یا نه و یا اینکه نمی‌تواند اظهار کند، به ترتیب پاسخ‌های "آری"، "نه" و "؟ " را علامت می‌زند.
پرسش‌نامه SCII برحسب پنج گروه مقیاسی شامل: شاخص‌های اجرای
آزمون، موضوع‌های شغلی کلی، مقیاس‌های علاقه پایه، مقیاس‌های شغلی و مقیاس‌های خاص نمره‌گذاری می‌شود. چون هر گروه شامل مقیاس‌های مختلف است، اجرای پرسش‌نامه به تعداد زیادی از نمره منجر می‌شود که باید توسط آزمایش‌کننده کارآزموده‌ای تفسیر شود.
ابتدا باید همه پاسخ‌ها و پاسخ‌های نابسامد و سایر شاخص‌های اجرا بررسی شوند. این شاخص‌ها، خطا و بی‌دقتی آزمودنی و سبک پاسخ دادن او را مشخص کرده و نشان می‌دهند که آیا پرسش‌نامه به‌طور کامل و مناسب اجرا شده است یا خیر. اگر تعداد پاسخ‌ها از ٣٢٥ پاسخ کمتر و یا بیشتر بوده و تعداد پاسخ‌های نابسامد زیاد باشند، نتیجه آزمایش ممکن است بی‌اعتبار تلقی شود.
این مقیاس‌ها که بر
شش نوع شخصیتی هالند مبتنی هستند، ویژگی‌های آزمودنی را در مقایسه با این شش نوع شخصیت تعیین می‌کنند. به عنوان مثال،
نیمرخ روانی فرد ممکن است انواع کلی فعالیت‌هایی را که شخص از آنها لذت می‌برد، نوع اشخاصی که آزمودنی بهتر می‌تواند با آنها کار کند و مناسب‌ترین محیط کار برای وی را مشخص کند.
این مقیاس‌ها، خلاصه‌ای از علایق عمده آزمودنی را نشان می‌دهند. به عنوان مثال، ممکن است نشان داده شود که آزمودنی نسبت به علوم، فعالیت‌های مکانیکی و ورزش علاقه زیاد، متوسط و یا کم دارد. نمره‌ها برحسب مقیاسT تعیین می‌شوند. نمره کمتر از ٣٤ به عنوان نمره خیلی پایین، نمره ٤٢ - ٣٥ به عنوان نمره پایین، نمره ٥٧ - ٤٣ به عنوان نمره متوسط، نمره ٦٥ - ٥٨ به عنوان نمره زیاد و از ٦٦ به بالا به عنوان نمره خیلی زیاد تلقی می‌شود.
نمره آزمودنی در مشاغل مختلف که به شش موضوع شغلی شکسته شده‌اند، در نیمرخ مشخص می‌شود. با نمره‌گذاری برحسب مقیاس‌های شغلی، نمره آزمودنی با نمره‌های افرادی که در مشاغل مختلف فعالیت می‌کنند، مقایسه می‌شود.
نتایج این مقایسه‌ها برحسب درجه شباهت آزمودنی به صاحبان مشاغل مختلف که از شغل خود رضایت دارند، به صورت خیلی متفاوت، متفاوت، متوسط، شبیه و خیلی شبیه مشخص می‌شوند.
نمره‌های زنان و مردان با گروه‌های ملاک متفاوت مقیاسه می‌شوند. به عنوان مثال، اگر نمره آزمودنی در مقایسه با نمره شغل خدمات اجتماعی (برای زنان) به صورت "خیلی شبیه" طبقه‌بندی شود، می‌توان گفت که وی از نظر علاقه به این شغل به
مددکاران اجتماعی زن که
رضایت شغلی دارند، شبیه است.
دو مقیاس دیگر برای این
آزمون از طریق تجربی برای هدف‌های خاص تدوین شده است.
این مقیاس، از راه مقایسه دانش‌آموزان دبیرستان‌ها و دانشجویانی که در درس‌های خود نمره‌های بالا می‌گیرند با کسانی که نمره‌های پایین می‌گیرند، ساخته شده است. نمره این مقیاس، گرایش آزمودنی را به داشتن پشتکار و ادامه تحصیل نشان می‌دهد.
این مقیاس، از راه مقایسه نمره‌های آزمودنی در پرسش‌نامه SCII با نمره‌های افرادی که براساس
آزمون MMPI، درون‌گرا یا برون‌گرا تشخیص داده شده‌اند، به دست آمده است. افراد درون‌گرا، کار کردن به تنهایی و افراد برون‌گرا، کار کردن با دیگران را ترجیح می‌دهند.
در سال ١٩٨٥، فرم تجدیدنظرشده تازه‌ای از پرسش‌نامه SCII منتشر شد که هر چند جزوه‌های
آزمون و پاسخ‌نامه‌ها تغییر نکرده است، نیمرخ پرسش‌نامه از ١٤٤ مقیاس شغلی به ٢٠٧ مقیاس شغلی افزایش یافته است. در فرم جدید
آزمون، کوشش به عمل آمده است که برخی از نارسایی‌های فرم قبلی اصلاح شوند.
یکی از انتقادهایی که به فرم قبلی
آزمون وارد شده بود، این است که
الگوی علایق آزمودنی‌های جوان با افراد گروه ملاک مسن‌تر مقایسه می‌شود، در صورتی که به دلیل تفاوت سنی ممکن است علایق این دو گروه مقایسه‌پذیر نباشد. در فرم جدید، افراد جوان‌تر و مسن‌تر هر یک از گروه‌های ملاک با یکدیگر مقایسه شده‌اند تا معلوم شود که آیا از نظر علایق و ارزش‌های بین افراد جوان‌تر و کسانی که سال‌ها قبل با مشاغل مختلف اشتغال داشته‌اند، تفاوت وجود دارد یا خیر. در فرم جدید تقریبا برای همه مشاغل، نرم یا هنجار جداگانه برای مردان و زنان تهیه شده است.
از ٢٠٧ مقیاس شغلی، ٢٠٢ مقیاس همتا برای دو جنس وجود دارد. به این معنا که در ١٠١ مقیاس شغلی برای مردان و زنان، نرم‌های جداگانه تهیه شده است. مثلا برای شغل تجاری، دو نرم جداگانه برای زنان و مردان وجود دارد. برای چهار مقیاس شغلی شامل دستیار دندانپزشک، متخصص بهداشت دهان، معلم خانه‌داری و منشی‌گری، نرمی برای مردان وجود ندارد. به‌طور کلی در این فرم جدید برخی از نارسایی‌های باقی‌مانده
آزمون برطرف شده است.
•
سایت پژوهه، برگرفته از مقاله «پرسش نامه علایق استرانگ – کمپبل»، تاریخ بازیابی ۱۳۹۹/۰۶/۲۰.
